زخم پای دیابتی یک جراحت یا زخم باز در پای فرد دیابتی است که معمولاً در سطح کف پا یا پایین پا قرار دارد. زخم پای دیابتی تقریباً در 15 درصد افراد مبتلا به دیابت رخ می‌دهد. از بین کسانی که دچار زخم پا می‌شوند 6 درصد افراد به دلیل عفونت یا سایر عوارض مربوط به زخم در بیمارستان بستری می‌شوند. خطر زخم پا و قطع اندام با بالا رفتن سن و مدت زمان دیابت افزایش می‌یابد.
خبر خوب این است که اگر شرایط زمینه‌ای ایجاد کننده، نوروپاتی محیطی دیابتی و یا بیماری شریانی محیطی، به درستی تشخیص داده و درمان شوند، می‌توان از ابتلا به زخم پا پیشگیری کرد.
علل
نوروپاتی محیطی (آسیب عصبی) و ایسکمی اندام تحتانی (کمبود جریان خون) ناشی از بیماری شریان محیطی از دلایل اصلی زخم پای دیابتی هستند.
مشاوره و راهنمایی
با تیمی از متخصصان ویژه در زمینه بیومکانیک، متعهد هستیم که به ورزشکاران، مربیان و علاقه مندان به ورزش در درک و بهبود عملکرد ورزشی انها از طریق لنز تحلیلی علمی کمک کنیم.
فرم درخواست مشاوره رایگان
فرم درخواست مشاوره رایگان
نوروپاتی دیابتی محیطی
نوروپاتی دیابتی محیطی عاملی تشدید کننده در تقریباً 90 درصد زخم‌های پای دیابتی است. بالا بودن مزمن سطح گلوکز (قند خون) باعث آسیب به اعصاب از جمله اعصاب حسی، حرکتی و خودمختار می‌شود. همچنین نوروپاتی دیابتی به سیستم ایمنی آسیب می‌رساند و توانایی بدن در مبارزه با عفونت را مختل می‌کند.
اعصاب حسی افراد را قادر به احساس درد، دما و سایر احساسات می‌کنند. با آسیب دیدنِ اعصاب حسی یک فرد دیابتی (نوروپاتی حسی) ممکن است فرد نتواند گرما، سرما یا درد را در پاهای خود احساس کند. بریدگی یا زخم پا، سوختگی در اثر آب داغ یا قرار گرفتن در معرض سرمای شدید ممکن است به دلیل بی حسی و فقدان احساس کاملاً نادیده گرفته شوند. زخم یا ناحیه درگیر ممکن است آلوده شوند و به دلیل نقص توانایی بدن در مقابله با عفونت به درستی ترمیم نشوند.
همچنین نوروپاتی محیطی باعث ضعف عضلات و از دست دادن رفلکس‌ها به ویژه در مچ پا می‌شود. این روند ممکن است نحوه راه رفتن فرد را تغییر داده و منجر به بروز ناهنجاری‌ها و بدشکلی‌های پا مانند پینه، شست‌کژی و پای زغالی گردد. این موارد نقش مهمی در مسیر زخم‌های پای دیابتی دارند زیرا به فشارهای غیر طبیعی در ناحیه کف پا (پاشنه و پایین پا) مرتبط هستند و آن را مستعد زخم می‌کنند.
کفش‌هایی که به دلیل ناهنجاری‌ها و تغییر شکل ساختار پا دیگر مناسب نیستند، ممکن است در نواحی از پا که به دلیل نوروپاتی حسی بی حس شده‌اند روی انگشتان پا را دچار ساییدگی کنند و باعث ایجاد تاول و زخم شوند. عدم درمان مناسب ممکن است منجر به عفونی شدن زخم و گسترش آن به استخوان و در نهایت استئومیلیت شود. استئومیلیت عارضه‌ای جدی است که ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد.
اختلال عملکرد خودمختار باعث کاهش تعریق و در نتیجه ترک خوردگی پوست و ایجاد زخم می‌شود و پوست را در برابر عفونت آسیب‌پذیر می‌کند.
بیماری شریان محیطی
دیابت با ایجاد التهاب و تصلب شرایین به رگ‌های خونی آسیب می‌رساند. باریک شدن رگ‌ها منجر به ایسکمی (محدود شدن گردش خون در رگ‌ها) می‌شود و میزان اکسیژن در دسترس، گلوکز و مواد مغذی حیاتی در بافت‌های بدن به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌یابند. بیماری شریان محیطی یا PAD زمانی اتفاق می‌افتد که گردش خون ضعیف بر عروق پا و دست تأثیر بگذارد. با محدود شدن جریان خون اکسیژن‌دار و غنی از مواد مغذی به محل زخم، بیماری شریان محیطی خطر بالا رفتن عفونت در زخم و بهبود آهسته یا عدم بهبود آن را افزایش خواهد داد.
وقوع بیماری شریان محیطی در بیماران دیابتی 2 تا 8 برابر بیشتر از سایر افراد است. همچنین در حدود نیمی از بیماران مبتلا به زخم پای دیابتی بیماری شریان محیطی نیز مشاهده می‌شود. شناسایی این بیماری در بیماران مبتلا به زخم پا مهم است زیرا وجود آن منجر به کند شدن روند بهبودی (یا عدم بهبود) زخم پا و همچنین سایر عوارض جدی می‌شود. تشخیص بیماری شریان محیطی در بیماران دیابتی چالش برانگیز است زیرا اغلب حتی در صورت از دست دادن شدید بافت، افراد مبتلا علائم معمول مانند لنگش متناوب را نشان نمی‌دهند.
انواع زخم‌های دیابتی
انواع مختلفی از زخم‌های پای دیابتی وجود دارند:
- زخم‌های نوروپاتیک در صورت حضور نوروپاتی دیابتی محیطی رخ می‌دهند اما هیچ ایسکمی ناشی از بیماری شریان محیطی وجود ندارد.
- زخم‌های ایسکمیک در صورت حضور بیماری شریان محیطی و بدون درگیری نوروپاتی محیطی دیابتی رخ می‌دهند.
- زخم‌های نوروایسکمیک در زمانی اتفاق می‌افتند که فرد هم به نوروپاتی محیطی و هم ایسکمی ناشی از بیماری شریان محیطی مبتلا باشد.
تشخیص صحیح و شناسایی علت زخم دیابتی بسیار مهم است زیرا این عوامل بر برنامه درمانی تأثیر می‌گذارند.
عوامل خطر
همانطور که قبلاً اشاره شد نوروپاتی دیابتی محیطی و بیماری سرخرگ محیطی (PAD) از عوامل خطر قوی مرتبط با ایجاد زخم پای دیابتی هستند. سایر عوامل خطر شامل سیگار کشیدن، کنترل ضعیف قند خون و سابقه زخم‌های قبلی پا است. علاوه بر این گروه‌های خاصی بیشتر در معرض خطر زخم پا قرار دارند. این گروه‌ها عبارتند از بومیان آمریکا، آفریقایی-آمریکایی‌ها، اسپانیایی تبارها، مردان مسن، بیماران دیابتی وابسته به انسولین و افرادی که به بیماری‌های کلیوی، چشمی و قلبی مربوط به دیابت مبتلا هستند.
علائم و نشانه‌ها
علائم و نشانه‌های معمول زخم پای دیابتی عبارتند از:
- رد ترشحات روی جوراب‌های شخص
- قرمزی و تورم در ناحیه
- بو دادن پا در صورت پیشرفت قابل توجه زخم
درمان
زخم پای دیابتی زمینه‌ای برای عفونت‌های سیستمیک مانند سلولیت، زخم‌های آلوده پا و استئومیلیت محسوب می‌شود. این موارد به ویژه برای بیماران دیابتی که نقص ایمنی در آن‌ها خطر ابتلا به عفونت موضعی و سیستمیک را افزایش می‌دهد، خطرناک هستند. بنابراین درمان دبریدمان و مصرف آنتی بیوتیک باید در اسرع وقت آغاز شوند. قند خون نیز باید از نزدیک کنترل و نظارت شود. افزایش قند خون ممکن است حدت میکروارگانیسم‌های عفونی را افزایش دهد.
هدف از درمان، تسریع روند بهبودی و کاهش احتمال عفونت (یا جلوگیری از عود عفونت) است. درمان معمولاً شامل موارد زیر است:
- کنترل بهینه گلوکز.
- دبریدمان – برداشت تمام پوست هایپرکراتوتیک (ضخیم شده)، آلوده و مرده از جمله بافت نکروزه، بافت، پوست دله زخم، بقایای خارجی و مواد باقیمانده از پانسمان.
- آنتی بیوتیک‌های سیستمیک برای عفونت عمیق، درناژ و سلولیت.
- کاهش فشار – کاهش فشار روی نواحی دارای جراحت از طریق پوشیدن تجهیزات مخصوص پا، بریس، قالب‌های ویژه یا استفاده از ویلچر یا عصا.
- ایجاد یک محیط زخم مرطوب.
- درمان با فاکتورهای رشد و یا سلول درمانی در صورت بهبود نیافتن زخم.
مراقبت از زخم
- زخم‌ها و جراحات اگر با استفاده از پانسمان و داروهای موضعی پوشیده و مرطوب بمانند، سریع‌تر بهبود می‌یابند و خطر عفونت کمتری دارند.
- محصولاتی از جمله سالین، فاکتورهای رشد، پانسمان زخم و جانشین‌های پوستی در بهبود زخم پا بسیار مؤثر هستند.
- باید گردش خون کافی در ناحیه زخم شده وجود داشته باشد.
- کنترل دقیق گلوکز خون در درمان مؤثر زخم پای دیابتی بسیار مهم است. این کار میزان بهبودی را افزایش و خطر عوارض را کاهش می‌دهد.
گزینه‌های جراحی
بسیاری از زخم‌های غیر عفونی پا بدون انجام عمل جراحی قابل درمان هستند. با این حال در برخی موارد ممکن است عمل جراحی مورد نیاز باشد:
- برداشتن فشار از روی ناحیه آسیب دیده، از جمله تراشیدن یا برداشتن استخوان‌ها
- اصلاح بدفرمی‌ها مانند شست‌کژی، پینه‌ها، یا برجستگی‌های استخوانی
- درمان عفونت‌هایی مانند استئومیلیت و عفونت استخوان از طریق جراحی استخوان آلوده و برداشتن آن
مدت زمان بهبودی بسته به موارد زیر ممکن است از چندین هفته تا چندین ماه طول بکشد:
- اندازه و محل زخم
- فشار ناشی از راه رفتن یا ایستادن روی زخم
- درجه تورم
- مسائل مربوط به گردش خون مناسب
- سطح گلوکز خون
- روش‌های درمانی اعمال شده روی زخم
پیشگیری
بهترین راه برای درمان زخم پای دیابتی در وهله اول جلوگیری از پیشرفت آن است. دستورالعمل‌های پیشنهادی شامل مراجعه منظم به یک متخصص امراض پا است. پزشک متخصص پا می‌تواند احتمال خطر ابتلا به زخم پا را تشخیص دهد و راهکارهای پیشگیری را به شما توصیه کند.
در صورت انجام دادن موارد زیر یا ابتلا به آن‌ها در معرض خطر زیادی هستید:
- نوروپاتی
- گردش ضعیف خون
- تغییر شکل پا (به عنوان مثال پینه، شست‌کژی)
- پوشیدن کفش نامناسب
- عدم کنترل قند خون
- سابقه گذشته ابتلا به زخم پا
کاهش عوامل خطر اضافی مانند سیگار کشیدن، نوشیدن الکل، کلسترول بالا و افزایش قند خون در پیشگیری و درمان زخم پای دیابتی مهم است. پوشیدن کفش و جوراب مناسب کمک زیادی به کاهش خطرات می‌کند. پزشک متخصص پا می‌تواند شما را در انتخاب کفش مناسب راهنمایی کند.
مشاوره و راهنمایی
با تیمی از متخصصان ویژه در زمینه بیومکانیک، متعهد هستیم که به ورزشکاران، مربیان و علاقه مندان به ورزش در درک و بهبود عملکرد ورزشی انها از طریق لنز تحلیلی علمی کمک کنیم.
فرم درخواست مشاوره رایگان
یادگیری نحوه بررسی پاها در پیدا کردنِ هرچه زودتر یک مشکل احتمالی بسیار مهم است. پاها به خصوص کف پا و بین انگشتان را به صورت روزانه از نظر بریدگی، کبودی، ترک، تاول، قرمزی، زخم و هرگونه نشانه غیرطبیعی بررسی نمایید. هر بار که به یک ارائه دهنده خدمات بهداشتی مراجعه می‌کنید کفش‌ها و جوراب‌های خود را درآورید تا پاهای شما معاینه شود. در صورت مشاهده هر گونه مشکل حتی یک اختلال کوچک بلافاصله با پزشک متخصص امراض پا تماس بگیرید.
رمز موفقیت در بهبود زخم، مراقبت‌های پزشکی منظم توسط متخصص پا برای اطمینان از برخورداری از استانداردهای طلایی زیر است:
- کاهش قند خون
- دبریدمان مناسب زخم‌ها
- درمان هرگونه عفونت
- کاهش اصطکاک و فشار
- بازگرداندن جریان خون کافی
