علت، علائم و درمان نکروز یا سیاه شدن استخوان زانو

سیاه شدن استخوان ران و لگن یا نکروز آواسکولار (AVN) عارضه‌ای است که زمانی رخ می‌دهد که بافت استخوان به دلیل خون‌رسانی بسیار ضعیف می‌میرد. در بیماری نکروز، نهایتاً استخوان بعد از وقوع شکستگی‌های جزئی فرو می‌ریزد. معمولاً این بیماری، استخوان فمور در ناحیه بالای ران را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

البته می‌تواند استخوان‌های دیگر بدن از جمله استخوان‌های فک، دست/ مچ دست، آرنج، شانه، زانو و پاها را نیز درگیر کند. بیماری نکروز معمولاً با گذشت زمان پیشرفت می‌کند اما ممکن است فقط علائمی جزئی، آن هم در بعضی وقت‌ها، از خود نشان دهد. به این بیماری استئونکروز، نکروز آسپتیک و یا نکروز ایسکمیک استخوان نیز می‌گویند.

نکروز یا سیاه شدن استخوان ران

یک فرایند پاتالوژیک است که ناشی از قطع جریان خون به استخوان است. نکروز استخوان ران به طور کامل شناخته شده نیست، اما مشخص شده است که این فرایند مسیر نهایی عوامل آسیب‌زا یا غیر آسیب‌زا است که گردش خون سر استخوان ران را به خطر می‌اندازد. کم‌خونی سر استخوان ران منجر به مرگ سلول‌های مغز استخوان می‌شود و معمولاً منجر به فروپاشی بخش دارای بافت مرده می‌گردد.

آناتومی

قسمت انتهایی ران متصل به باسن، دارای یک گوی و حفره است. حفره توسط استابولوم که قسمتی از استخوان بزرگ لگن است، تشکیل شده است. سر استخوان ران که در واقع انتهای فوقانی استخوان فمور (استخوان ران) است، شگل گوی دارد.

بافت لغزنده‌ای به نام غضروف مفصلی، سطح گوی و حفره را می‌پوشاند. این غضروف یک سطح نرم و بدون اصطکاک ایجاد می‌کند که باعث می‌شود استخوان‌ها به راحتی بر روی هم بلغزند و حرکت کنند.

علت نکروز یا سیاه شدن استخوان ران

علل مختلفی برای عدم خون‌رسانی به استخوان وجود دارد. شایع‌ترین علل عبارتند از:

• آسیب‌های قبلی که به استخوان وارد شده و باعث شده جریان خون به استخوان مختل شود. ممکن است این اتفاق به دنبال یک شکستگی استخوان یا دررفتگی مفصل رخ دهد.
• مصرف بیش از حد الکل
• استفاده طولانی‌مدت از استروئیدهای خوراکی
• استفاده از برخی گروه‌های دارویی خاص مانند بیس فسفونات‌ها (هرچند بسیار نادر است)
• بیماری‌های مادرزادی

علائم سیاه شدن استخوان ران

•    در صورتی که نکروز در سر استخوان ران رخ دهد، ممکن است سبب درد کشاله ران شود که این درد به سمت پایین ران، تا زانو منتشر می‌شود.
•        بروز نکروز در مچ دست ممکن است باعث درد مچ دست و ضعیف شدن انگشت‌ها شود.
•       نکروز در شانه می‌تواند منجر به درد و گرفتگی قسمت فوقانی بازو شود.
•       نکروز زانو می‌تواند باعث درد در قسمت انتهایی استخوان ران شود.
•     در برخی موارد ممکن است درد به طور ناگهانی بروز کند و بسیار هم شدید باشد، اما ممکن است این درد با گذشت زمان پایان یابد.

هنگامی که بافت استخوان می‌میرد و استخوان فرو می‌ریزد، ممکن است غضروف پوشاننده مفصل ثبات خود را از دست بدهد. اگر استئونکروز در نزدیک یک مفصل مانند مفصل ران یا زانو رخ دهد، ممکن است سطح مفصل فرو بریزد.

استئونکروز می‌تواند به چند صورت رخ دهد:

• اثر گذاشتن روی یک استخوان
• اثر گذاشتن روی چند استخوان به صورت همزمان
• اثر گذاشتن روی چند استخوان متفاوت در زمان‌های مختلف

ممکن است هر فردی علائم متفاوتی را تجربه کند. شایع‌ترین علائم استئونکروز عبارتند از:

• افزایش درد مفاصل
• محدود شدن دامنه حرکت به علت وجود درد
• داشتن عملکرد ضعیف مانند راه رفتنی که همراه با درد باشد

تشخیص یا سیاه شدن سر استخوان ران

پزشکان ما در تشخیص و شناسایی زودهنگام استئونکروز تخصص زیادی دارند؛ تشخیص زودهنگام باعث موفقیت بیشتر در روند درمان می‌شود. ممکن است روند تشخیص استئونکروز علاوه بر بررسی سوابق بیماری‌ها و انجام معاینه فیزیکی، شامل موارد زیر نیز باشد:

راه های درمان سیاه شدن استخوان ران

روش‌های درمانی متفاوتی برای استئونکروز سر استخوان ران وجود دارند که نتایج مختلفی را نیز به همراه خواهند داشت. بنابراین، انتخاب شخصی روش و برنامه‌ی درمانی مناسب برای هر بیماری امری ضروری است.

تحمل وزن با مراقبت و خودداری از ضربه و ورزش‌های رزمی:

برای بیماران در مراحل اولیه یا میانی بیماری، استفاده از عصای زیر بغل به‌منظور کاهش درد توصیه می‌شود، درحالی‌که استفاده از ویلچر توصیه نمی‌شود.

دارودرمانی سیاه شدن استخوان ران:

داروهای ضد انعقاد خون (هپارین با جرم مولکولی پایین)، محرک‌های فیبرینولیز و داروهای گشادکننده‌ی عروق، می‌توانند برای بیمارانی که در مرحله‌ی قبل از تخریب استخوان در استئونکروز سر استخوان ران قرار دارند مناسب باشد. داروهایی برای متوقف کردن سلول‌های استئوکلاست و افزایش استخوان‌سازی مانند داروهای فسفات دار نیز مورداستفاده قرار می‌گیرند.

بسته به ‌شدت نکروز، می‌توان این داروها را به‌تنهایی و یا به همراه عمل جراحی حفاظت از مفصل استفاده کرد. همچنین در صورت امکان می‌توان استفاده از گلوکوکورتیکوئید را کاهش داده و یا مصرف آن را قطع کرد. استفاده از بیس فسفونات در کاهش سرعت تخریب سر استخوان ران، موضوعی بحث‌برانگیز است.

پلاسمای غنی از پلاکت (PRP):

یکی از روش‌های درمانی جدید برای نکروز اواسکولار سر استخوان ران بوده که از عوامل و فاکتورهای رشد خود فرد برای کمک به ترمیم بافت استفاده می‌کند.

اوزون درمانی:

در این روش از اوزون که متشکل از سه اتم اکسیژن است برای بازسازی  و احیای بافت و مفاصل آسیب دیده استفاده می‌شود.

این روش درمانی یک درمان ضد التهابی است که بوسیله تزریق کلوژن در بافت‌های اتصال بدن تحت هدایت دستگاه سونوگرافی انجام می‌شود و باعث تولید ماده و گاز اوزون در بافت‌ها و بازسازی بافت‌های آسیب دیده و بافت‌های ضعیف در اطراف مفاصل می‌شود این مواد در بافت‌های آسیب دیده یا اطراف مفصل تزریق می‌شود و باعث بازسازی این نواحی می‌شود. در برخی موارد در صورت صلاح دید پزشک ژل نیز به طور همزمان به مفصل تزریق می‌شود.

فیزیوتراپی :

از روش‌های رایج فیزیوتراپی می‌توان به شاک ویو خارجی، مگنت درمانی با فرکانس بالا، اتاق اکسیژن پرفشار و بسیاری از روش‌های دیگر اشاره کرد.

تمرینات دامنه‌ی حرکتی :

یک برنامه‌ی ورزشی شامل مفاصل آسیب‌دیده، می‌تواند میزان تحرک آن‌ها را حفظ کرده و دامنه‌ی حرکتی را افزایش دهد.

تحریک الکتریکی :

این روش درمانی در بسیاری از مراکز باهدف تحریک رشد استخوان انجام‌شده و در برخی از مطالعات نشان داده‌شده که استفاده از آن قبل از تخریب سر استخوان ران می‌تواند مفید باشد.

شاک ویو تراپی خارجی (ESWT) :

این روش در مراحل اولیه‌ی نکروز اواسکولار سر استخوان ران مفید می‌باشد. شاک ویو تراپی خارجی می‌تواند درد را کاهش داده و عملکرد مفصل ران را بهبود بخشد. این روش همچنین می‌تواند باعث پسرفت نکروز اواسکولار گردد. این روش ممکن است به همراه آلندرونات تراپی انجام شود.

عمل جراحی حفاظت از مفصل :

 این عمل جراحی عبارت است از دکمپرشن مرکزی سر استخوان ران که بعضاً به همراه پیوند مغز استخوان خودی انجام می‌شود. این عمل به همراه پیوند استخوان خودی با ساقه‌ی ماهیچه‌ای شریان دار، هم دهانی عروقی، پیوند استخوان خودی بدون شریان و استئوتومی نیز انجام می‌شود.

استئوتومی :

این روش درمانی عبارت است از تغییر شکل استخوان برای کاهش فشار بر روی منطقه‌ی آسیب‌دیده. فرایند بهبودی می‌تواند یک روند زمان‌بر بوده و نیازمند چندین ماه با انجام حداقل میزان فعالیت باشد. این روش برای افرادی که مبتلا به مراحل اولیه‌ی استئونکروز بوده و یا آسیب کوچکی به استخوان‌های آنان واردشده است مناسب می‌باشد.

پیوند استخوان :

این عمل به معنی کاشتن بافت استخوان سالم برداشته‌شده از نقطه‌ی دیگری از بدن می‌باشد. این عمل معمولاً پس از انجام دکمپرشن مرکزی و برای حمایت از استخوان انجام می‌شود. در بسیاری از موارد، جراح عملی به نام پیوند عروقی را انجام می‌دهد که عبارت است از کار گذاشتن یک سیاهرگ و سرخرگ در محل موردنظر به‌منظور افزایش خون‌رسانی به آن ناحیه. بهبودی پس از انجام عمل پیوند استخوان می‌تواند چندین ماه زمان ببرد.

آرتروپلاستی یا تعویض مفصل :

بیشتر بیماران مبتلا به استئونکروز سر استخوان ران، باید تحت عمل آرتروپلاستی قرار بگیرند. با پیشرفت درزمینه‌ی طراحی مفاصل مصنوعی، مواد به‌کاررفته و تکنیک‌ها، انجام عمل حفاظت از مفاصل کاهش‌یافته و روش‌های درمانی به سمت آرتروپلاستی پیش می‌روند.