پای پرانتزی (ژنوواروم) در کودکان و بزرگسالان قابل درمان است؟

انحراف رو به بیرون زانو نشانه پای پرانتزی است که می‌تواند افراد را در هر سنی تحت تأثیر قرار دهد. این بیماری همچنین با نام‌های مختلف و اصطلاحات پزشکی دیگر از جمله ژنوواروم، پای کمانی، پاهای خمیده، تغییر شکل واروس و تیبیا ورا شناخته شده است. پای پرانتزی در کودک معمولا با رشد کودک اصلاح می‌شود.

اگر پرانتزی بودن پاها با افزایش سن کودک ادامه‌دار و یا حتی شدیدتر شد، پزشك ممكن است گزینه‌های درمانی غیر جراحی مانند پوشیدن بریس پا، فیزیوتراپی و داروها را توصیه كند. اگر گزینه‌های درمانی غیر جراحی، پاهای کمانی کودک شما را اصلاح نکرد، جراحی در نظر گرفته می‌شود.

پای پرانتزی

به حالتی گفته می‌شود که در آن پاهای فرد حتی در زمانی که مچ پا کنار هم قرار گرفته‌اند، به سمت بیرون خم شده و یا خمیده به نظر می‌رسد. پرانتزی بودن پاها در نوزادان به دلیل قرارگیری وضعیت جنین در رحم طبیعی است. اما کودکی که در حدود سه سالگی هنوز پای آن پرانتزی است باید توسط متخصص ارتوپدی ارزیابی شود.

نوزادان غالباً به دلیل قرارگیری در حالت خمیده در رحم مادر، با پای پرانتزی متولد می‌شوند. در الگوی رشد طبیعی، کودک با شروع به ایستادن و راه رفتن از این مرحله عبور و رشد می‌کند. به همین دلیل تا دو سالگی، پرانتزی بودن پاها غیر طبیعی نیست. در حقیقت طیف گسترده ای از موارد، طبیعی تلقی می‌شود.

در بیشتر موارد، پاهای کودک به محض ایستادن یا راه رفتن شروع به تحمل وزن می‌کنند (معمولاً در سنین ۱۲ تا ۱۸ ماهگی). در سن دو تا سه سالگی، معمولاً زاویه پا برعکس می‌شود و بیشتر شبیه پای ضربدری می‌شود، جایی که زانوها به سمت داخل خم می‌شوند. بعد از حدود شش سال، بیشتر زانوهای کودکان تراز صاف‌تری دارند که طبیعی تلقی می‌شود.

والدین باید با پزشک مشورت کنند تا او تشخیص دهد که آیا احتمال ایجاد تغییر شکل و پرانتزی بودن پای کودک وجود دارد یا طبیعی است. اگر کودک یکی از شرایط زیر را داشته باشد، تشخیص پزشک پای پرانتزی است:

• چنانچه زاویه استخوان ران کودک تا استخوان ساق پا خارج از حد طبیعی است
• جهت زانوها در مقابل جهتی که پا قرار دار، خارج از الگوی طبیعی است
• زاویه یک پا به میزان قابل توجهی بیشتر از پای دیگر (یا کمتر) است

علائم تغییر شکل پای پرانتزی چیست؟ 

رایج ترین علامت پای پرانتزی این است که زانو‌های فرد در حالی که ایستاده و پاها و مچ پا را به هم نزدیک کرده است، از هم فاصله دارند. اگراین حالت بالاتر از سن سه سالگی ادامه یابد، نشان می دهنده‌ی پرانتزی بودن پاهاست. علائم دیگری که افراد مبتلا به پای پرانتزی تجربه می‌کنند عبارتند از:

• درد زانو یا ران
• کاهش دامنه حرکت در لگن
• مشکل در راه رفتن یا دویدن
• بی ثباتی زانو
• احساس ناخوشایند از ظاهر پاها

یکی از عوارض درمان نکردن پای پرانتزی در سنین جوانی، آرتروز پیشرونده زانو در بزرگسالانی است. افراد بزرگسالی که سالها دچار پای پرانتزی هستند، به قسمت داخلی زانو و پا فشار زیاد واردی می‌کنند و قسمت خارجی زانو (رباط جانبی) را نیز کشیده می‌کنند که این منجر به درد، بی ثباتی و آرتروز می‌شود. برای جلوگیری و به تأخیر انداختن نیاز به تعویض مفصل زانو، باید جراحی استئوتومی برای تنظیم زاویه‌ی زانو انجام شود.

چه عواملی باعث ایجاد پای پرانتری می‌شوند؟

بسیاری از دلایل پای پرانتزی، بیماری‌هایی مانند بیماری بلانت تا شکستگی‌های بهبود نیافته، کمبود ویتامین و مسمومیت با سرب را شامل می‌شود. بیماری‌ها و شرایطی که کمانی یا پرانتزی شدن پاها می‌شود عبارتند از:

• رشد غیر طبیعی استخوان (دیسپلازی استخوان)
• بیماری بلانت
• بیماری پاژه (بیماری متابولیکی که بر نحوه تجزیه و بازسازی استخوان‌ها تأثیر می‌گذارد)
• شکستگی‌هایی که درست بهبود نیافته است
• مسمومیت از سرب
• مسمومیت با فلوراید
• آکندروپلازی (رایج ترین نوع کوتولگی)
• راشیتیسم (اختلال تضعیف استخوان ناشی از کمبود ویتامین D)
• آسیب صفحه رشد

بیماری بلانت چیست؟

این بیماری که تیبیا وارا نیز نامیده می‌شود نوعی اختلال رشد است که صفحات رشد استخوان‌های نزدیک به داخل زانو را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بلانت، رشد استخوان را در این صفحات کاهش می‌دهد و یا رشد را به طور کلی متوقف می‌کند. این منجر به ظاهر پرانتزی پاها می‌شود و همچنین ممکن است باعث درد زانو یا بی ثباتی شود.

اینگونه ناهنجاری زمانی اتفاق می‌افتد که قسمت کناری (خارجی) استخوان درشت نی به رشد ادامه دهد در حالی که قسمت داخلی استخوان رشد نمی‌کند. بیماری بلانت ممکن است یک یا هر دو پا را درگیر کند. به طور معمول، تغییر شکل رشد در بالای استخوان درشت نی دیده می‌شود، که بزرگتر از دو استخوان در قسمت پایین ساق است.

بلانت ممکن است در کودکان دو ساله و بالاتر تشخیص داده شود. بسته به سن تشخیص، کودک ممکن است از نوع خردسالی یا نوجوان این بیماری باشد. افرادی که به شکل خردسالی این بیماری مبتلا هستند، اغلب کودکانی هستند که تازه شروع به راه رفتن می‌کنند.

بدون توجه به سن بیمار، چاقی مکرر در کودکانی که مبتلا به بلانت هستند دیده می‌شود. بزرگسالانی که از کودکی درمان نشده یا درمان ناکافی نداشته‌اند، می‌توانند با تغییر شکل زیاد و درد زانو و انحطاط مواجه شوند.

تشخیص بیماری پای پرانتزی

به طور معمول، پزشک سابقه بیمار را از او سوال می‌کند، یک معاینه فیزیکی و یک عکسبرداری اشعه ایکس یا EOS از استخوان‌های ساق پا تا مچ پا را به صورت ایستاده انجام می‌دهد. تصویربرداری به ارتوپد کمک می‌کند تا محل تغییر شکل، اندازه و محور مکانیکی (محل وقوع خم شدن) را تعیین کند.

آیا لازم است که پرانتزی بودن پاهایم را درمان کنم؟ 

در صورت عدم درمان پای پرانتزی ممکن است درد، ناهنجاری، بی ثباتی زانو و تحلیل رفتن تدریجی زانو (آرتروز) بیشتر شود. اصلاح ناهنجاری منجر به بهبود حرکتی زانو، راه رفتن بهتر و درد کمتر می‌شود و از پیشرفت سریع آسیب به زانو جلوگیری می‌کند.

پای پرانتزی چگونه درمان میشود؟

بریس

موارد خفیف ممکن است ابتدا با دقت توسط ارتوپد اطفال مشاهده شود. همچنین می‌توان از بریس برای اصلاح تدریجی زاویه‌های پا استفاده کرد. هنگامی که بریس‌های پا برای درمان کافی نباشد، ممکن است جراحی توصیه شود.

فیزیوتراپیست نحوه استفاده از ارتز به شما و کودکتان را یاد می‌دهد. مراقبت از پوست در حین پوشیدن بریس پا بسیار مهم است و در دستورالعمل‌های داده شده گنجانده می‌شود. باید مراقب تاول‌هایی که ایجاد می‌شوند یا “نقاطی از پا که داغ” و قرمز می‌شوند باشید.

اگر کودک شما از هرگونه وسایل کمکی مانند واکر یا عصا استفاده می‌کند، فیزیوتراپیست به کودک شما می‌آموزد که چگونه از آنها به درستی استفاده کند و اطمینان حاصل کنند که آنها از مناسب‌ترین وسیله پیاده روی برای نیازهای خود استفاده می‌کنند.

فیزیوتراپی و ورزش

ورزش و فیزیوتراپی نیز نقش مهمی دارد، به خصوص اگر جراحی انجام شده باشد. فیزیوتراپیست در ارزیابی بیومکانیکی و تجزیه و تحلیل راه رفتن ماهر است، بنابراین قسمت بعدی درمان کودک شما شامل تجزیه و تحلیل تراز و الگوی راه رفتن او با بریس است. ممکن است تنظیمات بریس لازم باشد.

به دلیل عدم تعادل عضلانی ناشی از ترازبندی غیر طبیعی، ممکن است لازم باشد فیزیوتراپیست برای رفع این عدم تعادل و تشویق به راه رفتن طبیعی برخی از تمرینات تقویت کننده و کششی را تجویز کند.

اگر کودک شما جوان است، متخصص فیزیوتراپی به شما نشان می‌دهد که چگونه می‌توانید فعالیت هایی را در بازی روزمره یا کارهای عادی کودک انجام دهید که به رشد قدرت آنها کمک و عدم تعادل را برطرف کند. به عنوان مثال، فیزیوتراپیست‌ها ممکن است شما را تشویق کنند که به کودک خود در بالا و پایین رفتن از پله‌های برای برداشتن اسباب بازی کمک کنید.

این باعث افزایش قدرت کلی اندام تحتانی می‌شود. همچنین ممکن است هنگام عدم استفاده از بریس، به انجام دامنه حرکات یا تمرینات تقویت کننده ترغیب شوید، با وجود اینکه این زمان بسیار کوتاه است. به کودکان بزرگتر یک برنامه تمرینی رسمی‌تر داده می‌شود تا کمبودهای موجود را برطرف کند.

درمان‌های جراحی برای پای پرانتزی

در یک کودک در حال رشد، ممکن است از جراحی رشد هدایت شده و حداقل برش برای تشویق اندام به رشد تدریجی مستقیم استفاده شود. در نوجوانان بالغ از نظر اسکلتی و در بزرگسالان، جراحی استئوتومی درمانی مناسب برای صاف کردن پاهای پرانتزی است.

از اشعه ایکس برای تعیین محل و میزان تغییر شکل استفاده می‌شود. در بیشتر موارد، استخوان درشت نی درمان می‌شود، اما شرایطی وجود دارد که استخوان ران یا هر دو استخوان ران و استخوان درشت نی تحت درمان قرار می‌گیرند. در صورت تغییر شکل متوسط پاها، استئوتومی به طور معمول با یک صفحه یا میله وارد پا تثبیت می‌شود.

هنگامی که پرانتزی بودن یا تغییر شکل پا شدیدتر باشد، اصلاح مجدد تدریجی اندام از طریق استئوتومی با فیکساتور خارجی انجام می‌شود. با استفاده از فیکساتورهای خارجی، پین‌ها به استخوان وارد و از بدن خارج می‌شوند تا به یک ساختار تثبیت کننده خارجی متصل شوند. در بعضی موارد، وضعیت پای پرانتزی باعث کوتاه شدن یک پا از دیگری می‌شود. با استفاده از جراحی افزایش اندام می‌توان این مورد را نیز اصلاح کرد.