بیماری ام اس چیست؟
بیماری مالتیپل اسکلروزیس یا ام اس نوعی بیماری عصبی است.وقتی سیستم ایمنی بدن به درستی کار نکند،ممکن است فرد به این بیماری مبتلا شود.سیستم ایمنی بدن به طور عادی از طریق مبارزه با عفونت ها از فرد محافظت می کند.
در ام اس این سیستم به اشتباه به اعصاب بدن فرد حمله می کند به همین علت ام اس در دسته ی بیماری های خود ایمنی قرار می گیرد.(بیماری های خود ایمنی،بیماری هایی هستند که در آن سیستم ایمنی،سلول های بدن را به اشتباه بیگانه تشخیص داده و به آن ها حمله می کند.)
در ام اس سلول های سیستم ایمنی بدن به غلاف میلین حمله کرده و به آن آسیب می زنند.
وقتی میلین آسیب می بیند،پیام های عصبی سخت تر عبور می کنند،یا اصلا نمی توانند عبور کنند.
در این زمان است که علائم ام اس شروع می شوند.
در نهایت آسیب های زیادی ایجاد می شود که قابل ترمیم نیستند و اعصاب می میرند.
شکل های مختلف بیماری ام اس:
بیماری ام اس 4 شکل مختلف دارد:
-
نوع عود کننده و فروکش کننده (RRMS):
در اکثر موارد ام اس به این صورت شروع می شود.
در این نوع از ام اس حملات بدتر شدن ناگهانی سطح بیماری رخ می دهد که به آن دوره عود بیماری می گویند و در پی آن دوره فروکش شدن وجود دارد که در آن بهبودی حاصل می شود.
فروکش کردن با بهبودی کامل یا نسبی همراه است؛یعنی شخص پس از حمله به طور کامل به سطح عملکری پیش از حمله باز می گردد که به آن بهبودی کامل می گویند یا این که بهبودی نسبی است و بعضی از علائم برای همیشه باقی می مانند.
-
نوع پیشرونده ی اولیه (PPMS):
در 10 درصد موارد ام اس از همان ابتدا سیری پیشرونده دارد که فاقد هر گونه حمله یا بهبودی است.
عامل به وجود آورنده این شکل از بیماری معمولاً با عامل بوجود آورنده نوع عود کننده و فروکش کننده و نوع پیشرونده ی ثانویه متفاوت است.
در نوع پیشرونده ی اولیه، فرایند التهابی در مغز و طناب نخاعی کمتر است اما تخریب و نابودی بیشتری از همان ابتدا رخ می دهد.
این تفاوت ها در فرم پیشرونده اولیه باعث شده درمان های رایجی که برای ام اس وجود دارند در این نوع کارایی کم تری نسبت به نوع عود کننده داشته باشند.
-
نوع پیشرونده ثانویه (SPMS):
بعد از گذشت حدود 10 سال اغلب کسانی که با فرم RRMS تشخیص داده می شوند دچار این حالت از بیماری ام اس می شوند که با پیشرفت مستمر بیماری همراه است اما سرعت آن خیلی زیاد نیست.
در طول این دوره،حملات بیماری کاهش می یابد و یا هیچ حمله ای رخ نمی دهد.
-
فرم عود کننده-پیشرونده (PRMS):
تعداد خیلی کمی از بیماران (کمتر از 5 درصد) دچار این شکل از بیماری هستند.
این دسته در ابتدا مبتلا به فرم پیشرونده ی بیماری تشخیص داده می شوند اما چون بعضی واقع دچار حمله می شوند در این دسته قرار می گیرند.
مشاوره و راهنمایی
با تیمی از متخصصان ویژه در زمینه بیومکانیک، متعهد هستیم که به ورزشکاران، مربیان و علاقه مندان به ورزش در درک و بهبود عملکرد ورزشی انها از طریق لنز تحلیلی علمی کمک کنیم.
فرم درخواست مشاوره رایگان
فرم درخواست مشاوره رایگانچه عواملی باعث ابتلا به بیماری ام اس می شود؟
معمولاً افراد در سنین بین 20 تا 30 سالگی به این بیماری مبتلا می شوند و کودکان به ندرت به این بیماری مبتلا می شوند.
تحقیقات نشان داده است که ترکیبی از برخی عوامل می تواند باعث ابتلا به بیماری شود که در ادامه به آن اشاره می کنیم:
- ژن ها
- محیط
- شیوه زندگی
ژن ها:
بیش از 100 ژن وجود دارند که می توانند روی احتمال ابتلای فرد به این بیماری تاثیر بگذارند.
البته ژن ها به تنهایی تعیین نمی کنند که چه کسی به بیماری مبتلا شود.
برای مثال دو قلو های همسان ژن های یکسان دارند اما وقتی یکی از آن ها به ام اس مبتلا می شود،دیگری معمولاً این بیماری را نمی گیرد.
این نشان می دهد که ژن ها نقش دارند اما این کل داستان نیست.اگر یکی از خویشاوندان نزدیک فرد به ام اس مبتلا باشد،احتمال این که فرد به بیماری مبتلا شود نسبت به کسی که در خویشاوندانش کسی به ام اس مبتلا نیست بیشتر است.
طبق تحقیقات اگر فرد مبتلا به ام اس باشد و بخواهد بچه دار شود،احتمال ابتلای بچه به ام اس یک به 67 است.
محیط:
چیز هایی که در دنیای اطراف وجود دارند ممکن است بر احتمال ابتلای فرد به بیماری تاثیر بگذارند مانند:
- برخی از عفونت ها
- نور خورشید و ویتامین د
عفونت ها:
شواهد زیادی وجود دارد مبنی بر این که برخی از ویروس ها و باکتری ها می توانند احتمال ابتلا به ام اس را افزایش بدهند.
برای مثال نوعی ویروس که باعث تب غده ای می شود می تواند احتمال ابتلا به ام اس را افزایش بدهد.البته این به این معنا نیست که اگر فرد به تب غده ای دچار شود حتما به بیماری ام اس دچار می شود.
ویتامین د:
دانشمندان سال ها پیش کشف کردند که هر چقدر از کشور های استوایی در نزدیکی خط استوا که در آن ها نور خورشید شدید است دور می شویم، افراد بیشتری را می بینیم که به بیماری ام اس مبتلا هستند.
به همین علت تحقیق درباره کمبود ویتامین د یا ویتامین خورشید به عنوان یکی از علل ابتلا به ام اس شروع شد و در نهایت این تحقیقات نشان دادند اگر قبل از بزرگسالی این ویتامین در بدن فرد کم باشد،خطر ابتلا به مالتیپل اسکلروزیس به بالاترین سطح خود می رسد
بدن انسان مقداری از ویتامین د را از مواد غذایی مانند تخم مرغ و ماهی ها دریافت می کند اما بیشتر ویتامین د بدن از نور خورشید دریافت می شود.
پوست وقتی در معرض نور خورشید قرار می گیرد،این ویتامین را می سازد.در بعضی موارد ممکن است فرد به اندازه کافی در معرض نور خورشید قرار گرفته باشد اما به مقدار کافی ویتامین د نداشته باشد که علت آن می تواند یکی از موارد زیر باشد:
- داشتن ژن هایی که باعث می شود بدن این ویتامین را به سختی بسازد
- فرد باردار باشد
- پوست فرد تیره باشد(در این صورت پوست با سرعت کمتری ویتامین د می سازد)
برای دانستن این که میزان ویتامین د بدن فرد چقدر است می تواند با پزشک عمومی مشورت کند. پزشک میزان ویتامین د بدن فرد را در یک آزمایش خونی بررسی می کند که در صورت پایین بود میزان آن،فرد مشاوره پزشکی دریافت می کند.
شیوه زندگی:
در شیوه زندگی فرد عواملی وجود دارند که می توانند بر احتمال ابتلا به ام اس تاثیر بگذارند:
- سیگار کشیدن
- اضافه وزن (چاقی)
سیگار کشیدن:
سیگار کشیدن باعث افزایش احتمال ابتلا به ام اس می شوند.
مواد شیمیایی موجود در دود سیگار می توانند روی سیستم ایمنی تاثیر بگذارند و به برانگیختن ام اس دامن بزنند.بعلاوه، استنشاق دود سیگار در محیط با خطر بالای ابتلا به مالتیپل اسکلروزیس در ارتباط است.
تحقیقات نشان داده که ترک سیگار می تواند سرعت پیشرفت بیماری ام اس را کاهش دهد.
اضافه وزن (چاقی):
اضافه وزن زیاد به ویژه در دوران کودکی یا بزرگسالی با ام اس در ارتباط است زیرا اضافه وزن زیاد می تواند:
- مقدار ویتامین د بدن فرد را کاهش دهد.
- باعث فعالیت بیش از حد سیستم ایمنی بدن و التهاب شود.
علائم بیماری ام اس چیست؟
بسته به اینکه بیماری ام اس کدام اعصاب بدن را تحت تاثیر قرار می دهد،اثرات و علائم آن متفاوت است.ممکن است علائم بیماری غیر قابل پیش بینی باشد.
علائم ممکن است روز به روز و حتی ساعت به ساعت تغییر کنند و ممکن است روز ها، هفته ها یا ماه ها طول بکشد.
بسته به نوع ام اس این علائم ممکن است باقی بمانند،کمتر شوند و یا به طور کامل از بین بروند.
هر فردی علائم مخصوص به خود را دارد و این علائم با علائم سایر افراد یکسان نیست و نحوه ی پیشرفت ام اس به مرور زمان برای هر فرد منحصر به فرد است.
شایع ترین علائم بیماری ام اس:
- یکی از شایع ترین علائم این بیماری خستگی است.
البته این احساس خستگی مثل خستگی های عادی نیست.
ممکن است باعث شود که انجام کار ها (حتی فکر کردن) خیلی دشوار یا غیر ممکن شود.
- ممکن است فرد مبتلا در قسمت بازو ها،ران ها،دست ها یا پا ها احساس بی حسی یا مور مور شدن کند.
- ممکن است دید فرد تار شود یا دچار دوبینی شود و حتی امکان دارد برای مدتی یک یا دو چشم فرد بینایی اش را از دست بدهد.
- احساس سرگیجه و مشکل در تعادل
- مشکل در راه رفتن
- مشکل در حرف زدن یا بلع
- گرفتگی عضلات
- بروز حرکات ناگهانی اندام ها که فرد نمی تواند آن ها را کنترل کند.
- مشکلات مثانه و روده
- رعشه(لرزش) دست یا پا
- فراموشی و مشکل در فکر کردن
- مشکلات جنسی
- مشکلات عاطفی، برای مثال در اثر ابتلا به بیماری ام اس ممکن است بیمار دچار افسردگی شود.
چگونه بیماری ام اس تشخیص داده می شود؟
تشخیص این بیماری اصلا آسان نیست.علائم بیماری ممکن است با سایر بیماری ها اشتباه گرفته شود.
ممکن است از زمانی که فرد متوجه مشکلاتی در بدنش می شود تا زمانی که رسما به وی اعلام شود ام اس دارد،زمان زیادی طول بکشد. این روند برای برخی افراد چند سال زمان می برد.
برای تشخیص بیماری فرد باید به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کند.ممکن است از فرد چندین آزمایش گرفته شود و مدتی طول بکشد تا تشخیض نهایی صورت بگیرد.
از 4 نوع آزمایش برای تشخیص ام اس استفاده می شود:
- معاینه مغز و اعصاب
- اسکن ام آر آی
- آزمایش پتانسیل برانگیخته (EVOKED POTENTIAL TEST)
- گرفتن مایع مغزی- نخاعی
معاینه عصبی:
در طول معاینه متخصص مغز و اعصاب درباره سابقه فرد از وی سوال می کند.
منظور از سابقه،بیماری ها و علائم فرد در زمان حال و گذشته است.در معاینه بدنی حرکات،رفلکس ها (حرکات و پاسخ های غیر ارادی اندام ها مانند پاها) و حواس فرد مانند بینایی را بررسی می کند.
در صورتی که متخصص مغز و اعصاب مشکوک به ام اس شود،برای اطمینان از سایر آزمایش ها استفاده می کند.
ام آر آی (MRI) یا تصویر برداری رزونانس مغناطیسی:
یک دستگاه به نام ام آر آی از مغز یا نخاع عکس می گیرد.
بیمار روی یک تخت می خوابد و تخت وارد دستگاه می شود.این فرایند ممکن است چند دقیقه تا حداکثر یک ساعت طول بکشد.
با استفاده از میدان های مغناطیسی و امواج رادیویی قوی،این دستگاه از داخل مغز یا نخاع تصویر برداری می کند.با استفاده از تصویر این دستگاه متخصص می تواند هر گونه التهاب و آسیبی که ام اس وارد کرده است را مشاهده کند.
به این مناطق اسیب دیده پلاک گفته می شود.تصویر برداری ام آر آی دقیق ترین روش برای تشخیص ام اس است.
بیماری ام اس اغلب افراد از طریق ام آر آی تشخیص داده می شود.
گرفتن مایع مغزی-نخاعی:
در طول این فرایند،یک سوزن داخل قسمت پایین کمر و در فضای اطراف نخاع فرد قرار می گیرد.
مقداری از مایع مغزی- نخاعی بیرون کشیده می شود و با استفاده از آن فعالیت سیتم ایمنی بدن در این قسمت ها بررسی می شود که به تشخیص ام اس کمک می کند.
آزمایش پتانسیل برانگیخته: این آزمایش میزان سرعت انتقال پیام های عصبی بین مغز و چشمان،گوش ها و پوست فرد را اندازه می گیرد. اگر ام اس به غلاف میلین اعصاب این قسمت های بدن آسیب برساند،واکنش های فرد در این قسمت آهسته تر است.
در این آزمایش برای معاینه چشم ها،طرح هایی روی یک صفحه برای فرد نمایش داده می شود.الکترود هایی که متصل به سر هستند نحوه واکنش مغز فرد را به آنچه که می بیند اندازه گیری می کنند.
در آزمایشی دیگر شوک های کوچکی روی پوست داده می شود و واکنش های عضلات فرد بررسی می شود.
درمان بیماری ام اس:
هنوز درمانی برای بیماری ام اس وجود ندارد اما می توان به روش های مختلف علائم آن را کنترل کرد و تا حدودی کاهش داد. این روش ها عبارتند از دارو ها، توانبخشی و…
افزایش کارایی از طریق بازتوانی:
بازتوانی شاخه ای از علم پزشکی است که بر توانایی های فرد برای انجام دادن کار تمرکز می کند.
وظیفه ی متخصصین بازتوانی (شامل روانپزشکان، فیزیوتراپیست ها، کاردرمانگر ها و متخصصین گفتار درمانی) کمک به حفظ،راحتی و امنیت بیماران در بالاترین سطح ممکن،علی رغم هر اختلال ناشی از این بیماری است.
در روند بیماری: متخصصین بازتوانی به شکلی خلاقانه حلال مشکلات هستند.
آن ها کمک می کنند تا بیمار راهکار ها و ابزار های مورد نیاز را برای انجام کار هایی که برایش سخت است،پیدا کند.
فیزیوتراپی و ام اس:
چرا فیزیوتراپی می تواند برای بیماری ام اس مفید باشد؟
فیزیوتراپی ام اس شامل ورزش هایی برای تقویت عضلات،بهبود تعادل،هماهنگی بدن و نحوه راه رفتن فرد است.برای رسیدن به این اهداف فیزیوتراپی از حرکات کششی استفاده می کند.
این حرکات به فرد بیمار کمک می کند تا توانایی اش در حرکت را حفظ کرده و بهبود بخشیده و از گرفتگی عضلانی جلوگیری کند.
فیزیوتراپی در مراحل اولیه ام اس بسیار مفید است و می تواند به فرد کمک کند تا:
- از پیشرفت علائم جلوگیری کنند.
- یاد بگیرد چگونه از بدن درحال تغییرش مراقبت کند و با مشکلات آن کنار بیاید.
- یاد بگیرد چگونه بعد از دوره های عود بیماری دوباره توانایی اش را به دست بیاورد.
- قدرت بدنی را افزایش دهد.
فیزیوتراپی برای این بیماران شامل روش هایی مانند تمرینات هوازی،ورزش قدرتی،ورزش های آبی،یوگا و تمرینات تعادلی است.
ورزش های هوازی:
این شکل از ورزش برای افزایش ظرفیت ریه،بهبود تعادل و هماهنگی و بهبود عضلات پیشنهاد می شود.در صورتی که فرد تمرینات قدرتی برای پا ها انجام دهد،این تمرینات هوازی می توانند توانایی پیاده روی فرد را بهبود ببخشند.
ورزش های هوازی برای بیماران ام اس شامل دوره های کوتاه و شدید فعالیت بدنی و سپس استراحت است.
ورزش هوازی مزایای زیر را برای بیماران ام اس دارند:
- سطح انرژی بالاتر و احساس خستگی کمتر
- بهبود فعالیت قلب
- افزایش کیفیت زندگی و نهایتا روحیه بهتر
ورزش های قدرتی:
تمرینات قدرتی باعث بهبود تعادل بدن و قدرت عضلانی می شوند.در طی برنامه تمرینات قدرتی که فیزیوتراپیست برای بیمار طراحی می کند،افراد از وزنه های سبک استفاده می کنند.
در این برنامه ابتدا تعداد حرکات کم و مدت آن ها کوتاه است و به مرور زمان که ماهیچه ها تقویت می شوند،جرم وزنه و تعداد حرکات افزایش می یابد.
ورزش های آبی:
ورزش های آبی فواید بسیار برای فرد مبتلا دارد،برای مثال دمای پایین آب به جلوگیری از گرمای بیش از اندازه بدن کمک می کند و احساس بی وزنی در کنار مقاومت آب، محیطی مناسب برای انجام تمرینات کم فشار ایجاد می کند.
علاوه بر شنا،فرد مبتلا به ام اس تمرینات دیگری در آب انجام می دهد مانند وزنه برداری،پیاده روی،کشش و…
تمرینات تعادلی:
تمرینات تعادلی باعث بهبود حفظ حالت تعادل بدن می شوند.
ویژگی خوب این تمرینات این است که به علت فشار کمی که بر بدن وارد می کنند،اغلب بیماران می توانند این حرکات را انجام دهند.
یکی از تمرینات تعادلی این است که فرد به طور متناوب روی پاشنه و پنجه بایستد. برای این کار:
فرد در حالی که برای حفظ تعادل به دیوار یا نرده یا… تکیه داده، باید پا ها را به عرض لگن باز کند.سپس روی نوک انگشتان بلند شود و برای چند ثانیه روی انگشتان پا بایستد. در انتها به آرامی به حالت اول برگردد،سپس این کار را برای پاشنه انجام دهد.
تمرین دیگر، راه رفتن روی پاشنه و پنجه است که برای انجام آن:
فرد بیمار باید صاف بایستد و برای حفظ تعادل به دیوار یا… تکیه کند سپس به آرامی حرکت کند و پاشنه یک پا را مستقیما مقابل انگشت پای دیگر قرار دهد و به همین صورت به حرکت ادامه دهد.
بهتر است فرد بیمار برعکس این تمرین را هم انجام دهد یعنی به همین صورت به عقب راه برود.
بدیهی است که ورزش منظم می تواند اثرات ام اس را بهبود ببخشد اما بعضی از بیماران ممکن است با شروع برنامه ورزش اثرات بدی در بدنشان احساس کنند.
برای مثال ورزش بیش از حد می تواند منجر به سفتی عضلات و خستگی مفرط شود.خستگی بعد از تمرین نباید بیشتر از 2 ساعت طول بکشد. پس اگر بیمار خستگی بیش از حد احساس کند باید شدت تمرینات کاهش یابد.
نکات ایمنی که هنگام ورزش باید در نظر بگیرید:
- قبل و بعد از تمرین،حرکات کششی انجام دهید تا ازآسیب جلوگیری شود.
- برای جلوگیری از گرم شدن بیش از حد بدن بیمار باید به اندازه کافی آب بنوشد.
- هنگام انجام تمرینات تعادلی بیمار باید تکیه گاه داشته باشد برای مثال به دیوار تکیه دهد.
مشاوره و راهنمایی
با تیمی از متخصصان ویژه در زمینه بیومکانیک، متعهد هستیم که به ورزشکاران، مربیان و علاقه مندان به ورزش در درک و بهبود عملکرد ورزشی انها از طریق لنز تحلیلی علمی کمک کنیم.
فرم درخواست مشاوره رایگان
پایان
منابع:
Eysat A.What is MS.MS Society.Available
at:URL:http://www.mssocirty.org/.Assecced sep 24,2016.
