بلعیدن و غذا خوردن یکی از مهم ترین عملکرد های طبیعی بدن و تنها راه ورود مواد ضروری و اولیه برای تولید انرژی است. همه ی جنبه های رشدی انسان از دوران جنینی تا سالمندی وابسته به تغذیه ی مناسب است و هرگونه مشکل، آسیب و اختلال بلع به روند تغذیه و بلع می تواند به سلامت جسم و روان آسیب وارد کند.
در نگاه اول فرایند بلع مواد غذایی چندان سخت به نظر نمی آید اما این فرایند نیاز به هماهنگی، همکاری و دقت زیاد سیستم عضلانی و عصبی دارد. بیشتر از 50 جفت عضلانی و رشته های عصبی فراوان با هم همکاری می کنند تا غذا از دهان وارد مری شده و نهایتا به معده برسد. کوچکترین خطا و حتی یک ثانیه تاخیر در این روند منجر به اختلال بلع می شود. اختلال بلع زمانی روی می دهد که غذای مناسب در دسترس باشد اما بیمار به علت مشکلات سیستم عصبی و عضلانی نتواند به صورت ایمن مایعات و جامدات را فرو ببرد.
بیماری های مرتبط با اختلال بلع
- سکته مغزی: بروز اختلال بلع پس از سکته مغزی بسیار شایع است، شدت اختلال با توجه محل آسیب مغزی در افراد متفاوت است و علائم متفاوتی را نشان می دهد. بعضی از بیماران پس از مدتی خود به خود بهبود می یابند اما بیشتر آن ها نیازمند درمان هستند.
- سایر آسیب های مغزی: ضربه به سر، هاییپوکسیا(کاهش اکسیژن مغز)، بیماری های ویروسی مثل مننژیت، صرع و تشنج نیز می توانند باعث مشکل در بلع شوند و عموما مشکلات بیشتری نسبت به سکته مغزی ایجاد می کنند.
- بیماری های پیشرونده: ام اس، پارکینسون، ای ال اس(ALS)، دمانس و سایر موارد مشابه نیز بر روند بلع موثر هستند. این بیماری ها معمولا به تدریج بروز می کنند و در موارد پیشرفته منجر به اختلال بلع می شوند. درمان برای این دسته از بیماران بسیار مهم است و با هدف پیشگیری از بروز اختلال باید به موقع انجام شود.
- آسیب های ساختاری: هر گونه ضربه و آسیب به عضلات سر، گردن، زبان، حلق و حنجره نیز می تواند مشکل بلع ایجاد کند که درمان آن نیز باید متناسب با آسیب وارد شده انجام شود.
- نوزادان نارس: عدم شکل گیری هماهنگی عضلانی و ناهمانگی در رفلکس های نوزادی نیز می تواند باعث بروز مشکل در شیر خوردن نوزادان شود که درمان آن ها مبتنی بر آموزش به خانواده خواهد بود.
- مشکلات رشدی کوکان: سندرم ها، کم توانی های ذهنی و کودکان سی پی نیز می توانند علائمی از اختلال بلع را نشان دهند.
- مسائل روانشناختی: استرس، اضطراب و ترس از غذا خوردن در برخی افراد باعث عدم توانایی بلع کامل می شود.
مشاوره و راهنمایی
با تیمی از متخصصان ویژه در زمینه بیومکانیک، متعهد هستیم که به ورزشکاران، مربیان و علاقه مندان به ورزش در درک و بهبود عملکرد ورزشی انها از طریق لنز تحلیلی علمی کمک کنیم.
فرم درخواست مشاوره رایگان
فرم درخواست مشاوره رایگانعلائم اختلال بلع
شدت و محل آسیب در مغز علائم متفاوتی را نشان خواهد داد اما بصورت کلی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آسپیره کردن ( ورود غذا به مسیر تنفسی) که معمولا با سرفه کردن همراه است
- گیر کردن غذا در گلو
- ایجاد حس خفگی
- احساس درد حین بلعیدن
- ضعف عضلات صورت و زبان
- کاهش توانایی جویدن
- عدم توانایی سرفه کردن
- وجود ترشحات در حلق و ریه
- آبریزش دهانی
- خروج غذا از بینی
- تغییر رنگ زبان
- باقی ماندن غذا در دهان
- نگه داشتن غذا در دهان
- بوی بد دهان
- عفونت مجاری تنفسی و ریه
- کاهش شدید وزن
پس از بروز اختلال بلع
در ساعات اولیه بروز اختلال از روش های مقدماتی مثل NG Tube ( لوله گذاری از بینی ) یا PEG ( لوله گذاری از معده) استفاده می شود تا بتوان به بیمار مواد غذایی کافی رساند. اما این روش ها مقدماتی هستند و مجموعه ای از مراحل درمانی باید طی شود تا بیمار روند بهبودی خود را طی کند. ابتدا مشورت با پزشک و دارو درمانی برای کاهش ایجاد عفونت های مربوط به ریه، سپس در صورت نیاز فرصت دادن به بیمار برای افزایش هوشیاری و آگاهی و در نهایت شروع توانبخشی بلع توسط گفتاردرمانگر. توانبخشی بلع شامل مجموعه ای از اقدامات و تمرینات است که باعث برگشت روند طبیعی بلع می شود.
نوع ماده غذایی
غلظت و چسبندگی غذا ها خیلی مهم هستند. سخت ترین نوع مواد غذایی برای بلعیدن مواد رقیق و مایعات هستند، احتمال آسپیره شدن موادی مثل آب بیشتر است چون عضلات باید به سرعت عمل کنند تا بلع ایمن برای مایعات فراهم شود. از طرفی جامدات و مواد خشک مثل برنج نیز از نظر دشواری در مرحله دوم قرار می گیرند.
بهترین نوع غلظت برای افرادی که دارای مشکل بلع هستند مواد نیمه غلیظ و پوره مانند مثل سوپ هستند که نسبتا راحت تر بلعیده می شوند. مواد خیلی خشک مثل آجیل، چسبنده مثل خرما و سفت مثل گوشت هم خطرناک هستند و بهتر است تا مراحل انتهایی درمان مصرف نشوند. بهتر است از مواد شیرین و دارای شکر هم کمتر استفاده شود چون ممکن است احتمال عفونت را افزایش دهند.
درمان
توانبخشی و درمان اختلال بلع یک روند تدریجی است و زمان مشخصی برای آن نمی توان تعیین کرد اما هر چه درمان زودتر شروع شود نتایج بهتری در پی خواهد داشت. درمان شامل تمرینات مخصوص، مانورها، ماساژها، تغییر موقعیت عضلات و تحریکات حسی و دمایی است و بهتر است توسط یک گفتاردرمانگر انجام شود. از آنجایی که بلع روی کیفیت زندگی اثر گذار است اهمیت درمان را دو چندان می کند.
مشاوره و راهنمایی
با تیمی از متخصصان ویژه در زمینه بیومکانیک، متعهد هستیم که به ورزشکاران، مربیان و علاقه مندان به ورزش در درک و بهبود عملکرد ورزشی انها از طریق لنز تحلیلی علمی کمک کنیم.
فرم درخواست مشاوره رایگان
