اینکه افراد هنگام حرکت دادن زانویشان صدایی بشنوند یا حالتی شبیه تق تق، قرچ و قروچ یا تقه زدن را احساس کنند چیز غیرمعمولی نیست.
نام این حس تق تق یا تقه زدن کرپیتوس است، که می‌تواند بخش‌های مختلف بدن را درگیر کند، اما معمولاً برای زانو اتفاق می‌افتد.
این حالت معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که حباب‌هایی از هوا در بافت بدن تشکیل می‌شوند، با این حال ممکن است هنگامی که تاندون‌ها یا رباط‌ها یک باره از روی ساختارهای استخوانی توی زانو کنار می‌روند، و یا به دلیل سندرم درد پاتلوفمورال، پارگی غضروف یا آتروز هم بروز کند.
بعضی افراد هم ممکن است بتوانند یا نتوانند که این صداها را بشنوند.
معمولاً هنگام دراز کردن زانو این صداها شنیده می‌شود. در این حالت، می‌توان با قرار دادن دست روی زانو و خم و راست کردن آن، یک صدای قرچ قروچ یا تق تق را احساس کرد.
عباراتی که افراد غالباً برای توصیف این حس یا صدای آن به کار می‌برند عبارتند از «تقه، صدای شبیه به بشکن، گرفتگی، کلیک کردن، قرچ قروچ، تق تق، ترق و تروق، جیر جیر، ساییدن، قژ قژ، تلق تلق».
کرپیتوس زانو می‌تواند در هر سنی بروز کند، اما در سنین بالاتر شایع‌تر است. این عارضه می‌تواند برای یک یا هر دو زانو اتفاق بیفتد.
کرپیتوس غالباً بی‌خطر است، با این حال اگر بعد از یک آسیب بروز کند یا با درد و ورم همراه باشد، نیازمند مراجعه به پزشک خواهد بود.
برای اطلاعات بیشتر در مورد علت بروز کرپیتوس و راه‌های درمان آن تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
ساختار زانو
برای آگاهی از اینکه کرپیتوس چگونه بر زانو تأثیر می‌گذارد، بهتر است نگاهی به ساختمان مفصل زانو بیاندازیم.
زانو بزرگترین مفصل بدن است.
سه استخوان موجود در مفصل زانو عبارتند از:
- استخوان ران (فمور)
- استخوان ساق (تیبیا)
- کشکک زانو (پاتلا)
کشکک زانو در شیاری در استخوان ران، به نام تروکلئا، جای گرفته است. هنگامی که زانو خم یا راست می‌شود، کشکک در درون این شیار عقب و جلو می‌رود. بافت نرم نیز به شکل ضربه‌گیر و محافظ عمل می‌کند.
بین استخوان ران و استخوان ساق دو قطعه غضروف به شکل گوه یا حرف C قرار دارد که منیسک نام دارند. این غضروف‌ها استخوان‌ها را قادر می‌سازند تا به نرمی روی یکدیگر بلغزند. غضروف محکم و لاستیک مانند بوده، و به شکل ضربه‌گیری برای مفصل عمل می‌کند و آن را پایدار نگه می‌دارد. لایه نازکی از بافت (غشاء سینوویال) مفصل را پوشانده و مقدار کمی مایع سینوویال تولید می‌کند. وجود این غشاء و مایع تولید شده به روانکاری غضروف کمک می‌کند.
زیر کشکک دارای یک آستری یا دیواره‌ای از غضروف است. این غضروف با ناحیه تروکلئار در انتهای فمور در تماس است. فرسودگی غیرطبیعی این غضروف می‌تواند باعث صدا دادن زانو یا سرپیتوس شود.
مشاوره و راهنمایی
با تیمی از متخصصان ویژه در زمینه بیومکانیک، متعهد هستیم که به ورزشکاران، مربیان و علاقه مندان به ورزش در درک و بهبود عملکرد ورزشی انها از طریق لنز تحلیلی علمی کمک کنیم.
فرم درخواست مشاوره رایگان
فرم درخواست مشاوره رایگان
علل سرپیتوس
سرپیتوس علل مختلفی دارد.
حباب‌های هوا
صدای تق تق معمولاً ناشی از نفوذ هوا به درون بافت نرم است، که با راهیابی به ناحیه اطراف مفصل باعث به وجود آمدن حباب‌های ریزی در مایع سینوویال می‌شود.
وقتی که زانو خم یا راست می‌شود، حباب‌ها با یک صدای تق یا صدایی شبیه شکستن قولنج می‌ترکند. این حالت ممکن است نگران کننده باشد، اما معمولاً بی‌ضرر است.
آسیب مفصل زانو
البته، گاهی اوقات یک مشکل زمینه‌ای وجود دارد، برای مثال، صدمات یا ضایعات بافتی، که در چنین مواردی ممکن است به درمان نیاز باشد.
همراه بودن صدای تق تق با درد، می‌تواند به دلیل وجود بافت اِسکار (جای زخم)، پارگی منیسک، یا حرکت تاندون روی یک استخوان برآمده در درون مفصل زانو باشد.
درد یا ورم می‌تواند نشانه یک مشکل جدی‌تر باشد، مثل سندرم درد پاتلوفمورال، پارگی منیسک یا یک بافت نرم دیگر، و یا آرتروز. این مشکلات معمولاً نیازمند مراجعه به پزشک هستند.
سندرم درد پاتلوفمورال
وقتی که فشار بین کشکک زانو و فمور بیش از حد معمول باشد، غضروف موجود در مفصل شروع به نرم و فرسوده شدن می‌کند. غضروف صافی سطح خود را از دست می‌دهد، که این می‌تواند منجر به عارضه‌ای به نام سندرم درد پاتلوفمورال یا «زانوی دوندگان» شود.
گاهی اوقات این سندرم ناشی از یک آسیب یا استفاده بیش از حد از زانو است. همچنین خارج از محور بودن قسمتی از زانو هم می‌تواند باعث بروز این عارضه شود. زانوی دوندگان یکی از علل شایع زانو درد در جوانان و ورزشکاران است.
انجام فعالیت‌های ورزشی سنگین (مثل جاگینگ در سر بالایی، اسکات زدن و بالا رفتن از پله‌ها) می‌تواند بر ناحیه بین فمور و مفصل کشکک زانو فشار وارد کند.
افزایش ناگهانی فعالیت جسمانی، مثل افزایش تعداد دفعات ورزش کردن، دویدن در مسافت‌های طولانی‌تر یا روی سطوح ناهموارتر از معمول هم می‌تواند باعث بروز چنین مشکلی شود.
عامل خطرزای دیگری برای سرپیتوس که با سندرم درد پاتلوفمورال در ارتباط است آسیب‌دیدگی زانو است. آسیب می‌تواند ناشی از سقوط یا برخورد زانو با داشبورد خودرو در حین یک تصادف رانندگی باشد.
سرپیتوس ممکن است هنگام بالا رفتن از پله‌ها یا بعد از نشستن به مدت طولانی با زانوی خمیده بروز کند، که می‌تواند با درد، ورم، پف‌کردگی و خشکی هم همراه باشد.
درمان سندرم درد پاتلوفمورال
اولین گزینه‌های درمانی مناسب برای این عارضه عبارتند از: استراحت، استفاده از یخ، فشرده‌سازی و بالا نگه‌داشتن عضو یا رایس (RICE).
داروهای ضدالتهاب و تمرینات فیزیوتراپی هم می‌توانند این سندرم را تسکین دهند. اگر این درمان‌ها جواب ندهند، ممکن است به استفاده از اسپلینت، جراحی یا هر دو نیاز باشد. این روش‌ها همچنین می‌توانند به صاف شدن بخشی از زانو که خارج از محور است کمک کنند.
برای جلوگیری از بروز این مشکل، در هنگام انجام تمرینات فیزیکی یا شرکت در مسابقات ورزشی می‌بایست همیشه از تکنیک‌ها، کفش‌ها و تجهیزات مناسب استفاده کرده و حتماً قبل از شروع فعالیت بدن گرم شود.
پارگی غضروف
سرپیتوس می‌تواند نشانه پارگی منیسک نیز باشد. گاهی اوقات، منیسک در حین انجام فعالیت‌های ورزشی پاره می‌شود، مثل وقتی که شخص زانوی خود را می‌چرخاند. همچنین فرسوده و نازک شدن غضروف به دلیل بالا رفتن سن هم می‌تواند باعث بروز این مشکل شود.
علائم پارگی منیسک عبارتند از:
- ورم
- خشکی
- مشکل در صاف کردن زانو
وقتی منیسک پاره می‌شود، شخص یک صدای تقه را احساس می‌کند.
معمولاً، در ابتدا با وجود پارگی منیسک، شخص هنوز هم می‌تواند از زانوی خود استفاده کند، اما به تدریج طی 2 تا 3 روز آینده زانو خشک و متورم می‌شود.
در اینجا هم مثل سندرم درد پاتلوفمورال، اولین خط درمان همان رایس و داروهای ضدالتهاب است. گاهی اوقات هم به ترمیم با استفاده از جراحی نیاز می‌شود.
آرتروز زانو
همراه بودن سرپیتوس با درد می‌تواند یکی از نشانه‌های اولیه آرتروز زانو باشد. آرتروز معمولاً حاصل فرسودگی و پارگی غضروف بوده و عموماً با بالا رفتن سن بروز می‌کند و بدتر می‌شود.
در آرتروز، غضروفی که انتهای استخوان‌ها را می‌پوشاند به مرور فرسوده شده و از بین می‌رود. این سطوح استخوان‌ها، که تدریجاً در حال خشن‌تر شدن هستند، به یکدگر مالیده می‌شوند که این منجر به درد و مشکلات حرکتی می‌شود. این عارضه بیشتر در افراد مبتلا به چاقی مفرط یا آن‌هایی که در گذشته دچار یک آسیب‌دیدگی شده‌اند بروز می‌کند.
نکات و درمان
بنیاد آرتروز، برای مواردی که آرتروز زود تشخیص داده می‌شود، استفاده از گزینه‌های غیرجراحی را برای کند کردن سرعت پیشرفت عارضه، به حداکثر رساندن قابلیت حرکت و افزایش قدرت توصیه می‌کند.
گزینه‌های غیرجراحی عبارتند از:
- انجام اصلاحاتی در سبک زندگی، مثل کاهش وزن و ورزش کردن
- مصرف دارو
- فیزیوتراپی
با پیشرفت آرتروز درمان از طریق مصرف دارو یا حتی جراحی تعویض زانو ضروری می‌شود.
سرپیتوس بعد از جراحی یا آسیب‌دیدگی
براساس برخی تحقیقات، تا 18 درصد از افرادی که عمل آرتروپلاستی کامل زانو، یا تعویض زانو، را انجام می‌دهند سرپیتوس را تجربه خواهند کرد. این امر می‌تواند ناشی از طراحی و متناسب نبودن شکل و اندازه زانوی جدید باشد. این نوع سرپیتوس معمولاً بدون مداخله پزشکی خود‌به‌خود رفع می‌شود.
البته، اگر مشکل رفع نشود، پزشک ممکن است انجام دیبریدمان را توصیه کند، که یک عمل جراحی جزئی برای برداشتن بافت‌های مرده و مواد زاید از اطراف مفصل است.
دلیل دیگر بروز سرپیتوس بعد از جراحی، آرتروفیبروز یا ایجاد بافت اِسکار است. این عارضه که معمولاً باعث درد و خشکی مفصل می‌شود، می‌تواند بعد از یک آسیب تروماتیک هم بروز کند.
در صورت بروز درد و خشکی بعد از یک آسیب‌دیدگی یا جراحی، شخص می‌بایست به پزشک مراجعه کند. گاهی اوقات، پزشک پایش وضعیت زانو را توصیه می‌کند؛ و ممکن است این مشکل به درمان نیاز داشته باشد.
البته، اغلب سرپیتوسی که بعد از یک آسیب‌دیدگی یا جراحی بروز می‌کند جدی نیست. به عقیده پزشکان، بعضی از افراد از قبل سرپیتوس دارند، اما افزایش توجه به نحوه عکس‌ا‌لعمل مفصل باعث می‌شود که این مشکل بیشتر به چشم‌شان بیاید. غالباً، محققان می‌گویند که در چنین شرایطی اطمینان‌بخشی و توانبخشی برای بهبودی بیمار کافی است.
کنترل سرپیتوس
برای این عارضه، ممکن است به درمان نیازی نباشد. اگر هم باشد، گزینه‌های درمانی به عللی که بالاتر ذکر شد بستگی خواهند داشت. اگر سرپیتوس با ورزش کردن رخ می‌دهد، شخص نباید ورزش را متوقف کند بلکه باید تمرینات ورزشی خود را اصلاح کند. اقدامات احتیاطی در این زمینه عبارتند از:
- از رفتن در سربالایی‌ها و سراشیبی‌ها در هنگام دویدن خودداری کنید.
- هنگام استفاده از دوچرخه فشار وارده بر پدال‌ها را پایین نگه‌دارید.
- هنگام وزنه زدن، روی عضلات چهارسر یا همسترینگ تمرکز کنید، از وزنه‌های سبک‌تر استفاده کرده یا تعداد حرکات را بیشتر کنید.
در حین تمرین همیشه باید به بدن خود گوش کنید. پس اگر درد دارید، باید تمرین را متوقف کنید.
همیشه در ورزش کردن اعتدال را رعایت کرده و پیش از فعالیت ورزشی حرکات کششی انجام دهید.
مشاوره و راهنمایی
با تیمی از متخصصان ویژه در زمینه بیومکانیک، متعهد هستیم که به ورزشکاران، مربیان و علاقه مندان به ورزش در درک و بهبود عملکرد ورزشی انها از طریق لنز تحلیلی علمی کمک کنیم.
فرم درخواست مشاوره رایگان
حفاظت از زانوها
برای کمک به حفاظت از زانو، متخصصان انجام تمرینات تقویتی عضلات چهارسر را توصیه می‌کنند. این عضلات در جلوی ران قرار دارند.
قوی بودن عضلات چهارسر می‌تواند بار وارده بر مفصل پاتلوفمورال را کاهش داده و متعاقباً خطر فرسایش غضروف را کم کند.
تمرینات ورزشی می‌توانند مفید باشند، اما افرادی که نگران وضعیت زانوی خود هستند می‌بایست پیش از شروع یک برنامه تمرینی جدید با یک پزشک مشورت کنند.
سایر راه‌های محافظت از زانو عبارتند از:
- پوشیدن کفش‌های مناسب
- گرم کردن قبل از ورزش و انجام حرکات کششی بعد از آن
- حفظ وزن بدن در یک حد سالم برای کاهش فشار وارده به زانوها
راه رفتن و شنا کردن هم فعالیت‌های خوبی برای تقویت عضلات پا هستند؛ که این به نوبه خود به بهبود وضعیت سلامت زانوها کمک می‌کند.
