سکته مغزی

سکته مغزی چیست و چه زمانی رخ می دهد؟

سکته مغزی زمانی رخ می دهد که جریان خون قسمتی از مغز قطع شده و یا به شدت کاهش یابد و بافت آن قسمت مغز از اکسیژن و مواد مغذی دیگر محروم شود.

سلول های مغزی بر حسب حساسیت آن ها به کمبود اکسیژن در طی چند دقیقه تا چند ساعت شروع به نابود شدن می کنند.

این حالت در علم پزشکی یک موقعیت اورژانسی و حیاتی است و درمان سریع آن می تواند باعث نجات زندگی فرد شود.

هرچه مراقبت های بهداشتی و درمانی زودتر صورت بگیرد، شدت آسیب به بافت مغز و به دنبال آن ناتوانی حاصل از آسیب کمتر خواهد بود.

امروزه سکته مغزی سومین علت مرگ و میر در جهان و اولین علت ناتوانی و معلولیت در جهان به شمار می رود.

البته این روز ها نسبت به گذشته افراد کمتری به علت سکته مغزی می میرند زیرا با شناسایی عواملی که احتمال ابتلا به سکته مغزی را افزایش می دهد، می توان مرگ و میر ناشی از این بیماری را کاهش داد.

انواع سکته مغزی:

سکته مغزی را می توان به دو نوع تقسیم کرد:

سکته مغزی ایسکِمیک (شایع ترین نوع) و سکته مغزی هِموراژیک.

 

 

 

سکته مغزی ایسکمیک یا سکته در اثر انسداد جریان خون:

اغلب سکته های مغزی که رخ می دهد، در این دسته قرار می گیرند.

این سکته زمانی رخ می دهد که لخته های خونی و یا سایر ذرات موجود در خون باعث انسداد یکی از شریان های بافت مغز شده و شدیدا جریان خون مغز را کاهش می دهد.

این کاهش جریان خون باعث شروع فرآیند مرگ سلول های مغزی می شود.

در این نوع سکته، لخته یا درخود رگ های مغزی ایجاد می شود و یا گاهی لخته در عضوی به غیر از مغز (برای مثال قلب) تشکیل می شود و به وسیله جریان خون به عروق مغزی می رسد و باعث انسداد عروق می شود و حوادث بعدی را ایجاد می کند

Block "moshvereh" not found

سکته مغزی هموراژیک یا خون ریزی کننده:

این نوع سکته در اثر نشت و پارگی یک سرخرگ مغزی ایجاد می شود.

خون ریزی یا در اثر شرایطی مثل فشار خون بسیار بالا که بر روی رگ ها فشار وارد می کند ایجاد می شود و یا گاهی در عین این که فشار خون خیلی بالا نیست در اثر ضعف قسمتی از جداره رگ، پارگی ایجاد شده و خون وارد بافت مغزی می شود.

بعلاوه، در بعضی موارد ارتباطات غیر طبیعی بین شریان ها و ورید های مغزی عامل ایجاد خون ریزی است.

آیا می توان از بروز سکته مغزی پیش گیری کرد؟

متخصصان اعتقاد دارند تا 80 درصد مواقع می توان از ایجاد سکته مغزی پیش گیری کرد.

بعضی از عوامل خطر سکته های مغزی مثل سن و سابقه فامیلی قابل کنترل و تغییر نیستند.

می توان با کمک کارهای زیر احتمال بروز سکته مغزی را کاهش داد:

آگاهی از فشار خون:

در افراد مبتلا به فشار خون بالا معمولا علائمی وجود ندارد.

بنابراین کنترل فشار خون در هر یک یا 2 سال یک بار، موجب آگاه شدن فرد از فشار خونش می شود و در صورت افزایش فشار خون،می توان با دادن تغییراتی در نحوه زندگی (مانند کاهش مصرف نمک و ورزش کردن) و یا مصرف داروهای لازم تحت نظر پزشک، می توان فشار بالای خون را درمان کرد و احتمال بروز سکته مغزی را کاهش داد.

ترک کردن سیگار:

با ترک سیگار، احتمال ایجاد سکته مغزی کاهش می یابد.

برخی روش هایی که به فرد دارای اعتیاد کمک می کند تا سیگار را ترک کند عبارتند از:

• برچسب ها و آدامس های حاوی نیکوتین
• شرکت در برنامه های کمک کننده به ترک سیگار

انجام آزمایش قند خون:

به علت این که در افراد مبتلا به دیابت معمولا علائمی وجود ندارد، کنترل منظم قند خون ضروری است.پ

بالا بودن قند خون، احتمال بروز سکته مغزی را تا 3 برابر افزایش می دهد.

با مصرف قرص های ضد دیابت یا تزریق انسولین و استفاده از رژیم غذایی و برنامه درمانی، می توان دیابت را کنترل و احتمال ابتلا به سکته مغزی را کاهش داد.

انجام آزمایش کلسترول و تِری گِلیسِرید خون:

زمانی که میزان کلسترول خون خیلی زیاد شود، این ماده می تواند بر روی دیواره سرخرگ ها رسوب کند و سرخرگ ها را مسدود کند.

به همین علت، خون مورد نیاز به مغز نمی رسد و سکته مغزی روی می دهد.

تری گلیسرید نوعی از چربی های موجود در جریان خون هستند و سطوح بالای آن در بعضی از افراد موجب بروز سکته مغزی می شود.

در افرادی که سطح بالای کلسترول و تری گلیسرید دارند، معمولا علائمی وجود ندارد.

به همین دلیل، باید سطح کلسترول و تری گلیسرید به طور منظم کنترل شود و در صورت بالا بودن مقدار آن ها، علاوه بر مراجعه به پزشک باید میزان آن ها را با استفاده از رژیم غذایی، ورزش و دارو کاهش داد.

کنترل وزن:

افزایش وزن، خطر بروز سکته مغزی را بالا می برد.

با استفاده از رژیم غذایی مناسب و انجام ورزش با شدت متوسط، حداقل به مدت 30 دقیقه در اکثر روز های هفته می توان وزن را در محدوده طبیعی نگه داشت.

این کار را می توان با افزودن مقدار مصرف میوه، سبزیجات و حبوبات به رژیم غذایی آغاز کرد.

پیاده روی و استفاده از پله به جای آسانسور به کاهش وزن کمک می کند.

کاهش استرس:

می توان با استفاده از روش هایی مانند صحبت کردن با نزدیکان، ورزش یا نویسندگی استرس ها را کاهش داد.

سکته مغزی چه اثراتی بر مغز می گذارد؟

اثر سکته مغزی بر مغز به نوع سکته، منطقه ی بروز سکته بر مغز و میزان آسیب مغزی ایجاد شده بستگی دارد.

سکته مغزی خفیف می تواند موجب آسیب ناچیز شود و ممکن است اصلاً آسیبی به مغز نرسد.

اما سکته مغزی شدید می تواند موجب آسیب شدید مغز و حتی مرگ بیمار شود.

سکته مغزی ممکن است در بخش های مختلف مغز ایجاد شود.

مغز به 4 بخش اصلی تقسیم می شود: نیمکره راست، نیمکره چپ، مخچه و ساقه مغز.

بروز سکته در نیمکره راست مغز می تواند با اختلالات زیر همراه باشد:

• مشکل قضاوت درباره مسافت ها: این بیماران هنگام قضاوت درباره مسافت ها و فاصله ها دچار اشکال می شوند و در نتیجه ممکن است زمین بخورند یا نتوانند برای بلند کردن چیزی، دستشان را به سمت آن هدایت کنند.
• کاهش حافظه کوتاه مدت: بیماران ممکن است بتوانند وقایع 30 سال قبل را به یاد بیاورند ولی آن چه که امروز برای صبحانه خورده اند فراموش نمایند.

سکته مغزی در نیمکره چپ می تواند باعث مشکلات زیر شود:

• مشکلات تکلمی و گویشی: کسانی که دچار سکته مغزی شده اند ممکن است برای گفت و گو یا درک کلام دیگران دچار اشکال شوند.
• رفتار آهسته و محتاطانه: ممکن است بیماران برای انجام کامل کارها به مقداری کمک نیاز داشته باشند.
• مشکلات حافظه: بروز سکته مغزی ممکن است باعث شود بیمار به یاد نیاورد که 10 دقیقه قبل چه کاری انجام داده اند و یا مسائل جدید را به سختی فرا بگیرند.

آسیب به مخچه مشکلات زیر را به دنبال دارد:

• حرکات غیر ارادی و غیر طبیعی در سر و قسمت بالای بدن
• مشکل حفظ تعادل بدن
• تهوع و استفراغ

بروز سکته در ساقه مغز بسیار زیان بخش است زیرا ساقه مغز تمام عملکرد های بدن که نیاز به تفکر ندارند، مانند حرکات چشم ها، تنفس، شنوایی، تکلم و بلع را کنترل می کند.

سکته مغزی چگونه تشخیص داده می شوند؟

ابتدا پزشک درباره آنچه اتفاق افتاده و زمان شروع علائم، از بیمار سوال می کند و سپس با پرسیدن چند سوال تعیین می کند که آیا بیمار قادر است به درستی فکر کند یا نه؟

پزشک همچنین رفلکس های بیمار (حرکات غیر اردای اندام ها) را آزمایش می کند تا متوجه شود که آیا آسیب جسمی ایجاد شده یا نه.

این کار به پزشک کمک می کند تا آزمایش لازم برای تشخیص سکته مغزی را تعیین کند.

آزمایش های لازم برای تشخیص سکته مغزی عبارتند از:

• آزمایش های تصویر برداری:

شامل سی تی اسکن (CT-SCAN) مغز و ام آر آی (MRI)

سی تی اسکن مشخص می کند که آیا سکته مغز در اثر انسداد رگ ایجاد شده است یا خونریزی مغزی.

اگر سی تی اسکن در 48 ساعت اول پس از بروز سکته انجام شود، نوع سکته مغزی زودتر تشخیص داده می شود و اگر پس از بیشتر از 2 روز بعد از حادثه انجام شود، تشخیص محل و وسعت حادثه راحت تر است.

بنابراین بهتر است دوبار سی تی اسکن انجام شود؛ یک بار در 48 ساعت اول و یکبار چند روز بعد.

• آزمایش های الکتریکی:

مانند نوار مغزی (EEG) و آزمایش واکنش به تحریک الکتریکی نواحی مختلف مغز

• آزمایش های مربوط به تعیین جریان خون مغز:

مانند آزمایش سونوگرافی داپلِر که برای بررسی سرعت عبور خون در یکی از سرخرگ های اصلی مغز به کار می رود.

این آزمایش تغییرات میزان خونی که به مغز می رسد را نشان می دهد.

با استفاده از این آزمایش می توان سکته های مغزی ناشی از تنگی سرخرگ ها را تشخیص داد.

سکته مغزی چه عوارضی دارد؟

سکته مغزی ممکن است عوارضی برای بیمار ایجاد کند که بعضی از این عوارض می توانند موجب مرگ بیمار شوند.

این عوارض عبارتند از:

• افزایش فشار داخل جمجمه

پس از سکته مغزی، ممکن است مغز بیمار دچار تورم شود و در نتیجه، فشار داخل مغز افزایش می یابد.

از آن جا که مغز در جمجمه فضای اضافی بسیار کمی دارد، اتساع ناشی از تورم ممکن است موجب مرگ بیمار شود.

تورم می تواند به سرعت و معمولا یک تا 4 روز پس از سکته مغزی روی می دهد و در سکته های هموراژیک (ناشی از خون ریزی) شایع تر است.

• تجمع مایع نخاعی در مغز

این عارضه اغلب پس از سکته مغزی ناشی از خون ریزی ایجاد می شود.

تجمع مایع نخاعی در مغز موجب افزایش فشار داخل مغز و بزرگ شدن جمجمه می شود.

درمان هیدروسفالی، تخلیه مایع با استفاده از قرار دادن لوله هایی در مغز به وسیله عمل جراحی است.

به وسیله این لوله ها مایع مغزی نخاعی از مغز به بخش دیگری از مغز(معمولا حفره شکمی) انتقال می یابد.

• اِسپاسم (گرفتگی رگ ها)

معمولاً گرفتگی رگ ها 3 یا چند روز پس از سکته بروز می کند و علت اصلی مرگ و معلولیت است زیرا می تواند جریان خون را به حدی کاهش دهد که منجر به مرگ بافت مغزی شود.

پیشگیری و درمان اسپاسم رگ ها با داروهای گشاد کننده رگ ها صورت می گیرد و برای بهبودی معلولیت های آن متخصصین گروه توانبخشی از جمله فیزیوتراپیست ها می توانند کمک کننده باشند.

• عفونت

احتمال بروز عفونت هایی مانند عفونت مجاری ادراری و یا ذات الریه به دلیل استرس حاصل از سکته مغزی افزایش می یابد.

عفونت ها را باید به وسیله آنتی بیوتیک ها درمان کرد.

این عفونت ها معمولا با تب همراه است و برای درمان آن از دارو های ضد تب مثل استامینوفن یا آسپیرین استفاده کرد.

در بعضی موارد، احتمال بروز زخم بستر و عفونت های پوستی به دلیل بستری بودن طولانی مدت در سکته های مغزی وجود دارد.

میزان این احتمال در افراد چاق که به حرکت در آوردن آن ها مشکل تر است افزایش می یابد.

• افزایش فشار خون

معمولا چند روز پس از سکته، افزایش فشار خون دیده می شود که به نظر می رسد به منظور تلاش بدن برای افزایش جریان خون به مناطق دچار آسیب روی می دهد.

اغلب اوقات این افزایش تنها در صورتی که به حدود خطرناک رسیده باشد تحت مراقبت های درمانی قرار می گیرد.

درمان این فشار خون بالا باید به آهستگی صورت بگیرد زیرا افت سریع فشار خون می تواند به آسیب بیشتر مغز منجر شود.

• افزایش قند خون

اغلب به دنبال سکته مغزی، افزایش قند خون دیده می شود.

قند خون بسیار کم یا زیاد با عملکرد مغزی و سلولی تداخل می کند و می تواند به افزایش آسیب ناشی از سکته منجر شود.

• تشنج

حمله های تشنجی به طور شایع، به ویژه پس از سکته های نوع خون ریزی کننده دیده می شوند.

تا 10 درصد مبتلایان به سکته مغزی دچار تشنج می شوند و احتمال بروز آن در هفته اول بیشتر از سایر مواقع است.

• بی اختیاری ادرار یا مدفوع

بی اختیاری در ادرار کردن یا دفع مدفوع از عوارض شایع پس از سکته مغزی هستند که در اثر آسیب مراکز مغزی کنترل کننده این اعمال رخ می دهند و در اغلب موارد تقریبا تا 3 هفته پس از سکته مغزی برطرف می شوند.

ادامه این اختلالات برای مدت بیش از یک ماه نیاز به معاینه و بررسی متخصص دارد.

یکی از علل شایع بی اختیاری پس از سکته مغزی، ناپایداری مثانه است.

در این عارضه، مثانه تنها با تجمع کمی ادرار منقبض می شود و ادرار داخل خود را تخلیه می کند.

برای رفع این مشکل از دارو درمانی استفاده می شود.

• اختلال بینایی

یکی دیگر از اختلالاتی که به دنبال سکته مغزی روی می دهد، اختلال در بینایی است.

شایع ترین اختلال بینایی ای که پس از سکته مغری روی می دهد نقص بینایی در نیمه ای از میدان بینایی یک یا هر دو چشم است؛ یعنی اگر فرد عادی و فرد بیمار به یک منظره مشابه برای مثال یک کوه نگاه کنند، اگر فرد سالم کوه را به طور کامل ببیند فرد بیمار ممکن است فقط نیمی از آن کوه را ببیند.

در اکثر موارد، این اختلال پس از مدتی برطرف می شود اما در بعضی از بیماران این اختلال پس از سکته مغزی بهبود نمی یابد.

اگر دید یک طرف کاملا از بین رفته باشد، احتمال بازگشت بینایی طبیعی، طی یک ماه 20 درصد و اگر بخشی از دید یک طرف دچار اختلال شده باشد، این احتمال حدود 75 درصد طی یک ماه است.

گاهی اوقات اختلال در حرکت چشم ها ایجاد می شود.

در بعضی موارد، حرکت هر دو چشم در یک جهت دچار مشکل می شود و گاهی حرکت دو چشم با یکدیگر هماهنگ نیست و دوبینی روی می دهد.
این اختلال معمولا طی چند روز تا چند هفته پس از سکته مغزی برطرف می شود و تا آن هنگام می توان با بستن یک چشم یا استفاده از عینک های مخصوص، مشکل را برطرف نمود.

• ضعف، بی حسی یا فلج

احساس ضعف، بی حسی یا فلج یک نیمه از بدن پس از سکته مغزی از عوارض شایع اولیه پس از سکته مغزی هستند.

• اختلال تکلم و نوشتن

یکی دیگر از عوارض شایع سکته مغزی، اختلال تکلم و اختلال در درک صحبت سایرین است.

به علاوه، اختلال در نوشتن ممکن است پس از سکته مغزی روی دهد که چون بیشتر افراد راست دست هستند، این اخلال در اثر آسیب دیدن نمیکره چپ مغز اتفاق می افتد.

• درد

درد ممکن است به طور شدید و در یک نیمه از بدن احساس شود.

این نوع درد که درد مرکزی بعد از سکته مغزی نام دارد ممکن است پس از هر نوع سکته مغزی و معمولا چند ماه پس از بروز سکته روی دهد. بیشتر این بیماران را می توان با دارودرمانی بهبود بخشید.

البته داروهای مسکن معمولی اثر چندانی بر این درد ها ندارند و نباید از دارو های ضد درد مخدر مانند مورفین برای برطرف کردن این درد ها استفاده کرد.

• تورم دست ها یا پا ها

بعد از سکته مغزی تورم در دست ها و پاها ایجاد می شود که معمولا علت اصلی آن عدم تحرک است.

به دلیل بی حرکت بودن طولانی مدت بدن، مایع موجود در بافت ها به حرکت در نمی آید.

در مواردی که دست یا پای بیمار فلج شده و به دنبال آن، مایع بافتی این ناحیه به درستی به گردش در نمی آید، موجب تورم اندام می شود.

برای درمان این مشکل باید دست یا پای بیمار بالاتر از سطح بدن قرار بگیرد.

گاهی اوقات از دستکش تنگ برای فشرده شدن دست و به چرخش درآمدن مایع بافتی استفاده می شود.

اصلی ترین درمان این عارضه فیزیوتراپی است.

• اختلال لمس

ممکن است پس از سکته مغزی، اختلال خفیف یا شدید در حس لامسه ایجاد شود که در بسیاری از موارد پس از مدتی بهبود می یابد.

• فلج یک دست یا یک پا

یکی از عوارض سکته مغزی، فلج شدن یک دست یا یک پا است که ممکن است با سفت شدن عضلات همراه باشد.

برای بهبود این عارضه باید توان بخشی هر چه زود تر آغاز شود.

پس از سکته مغزی، عضلات در ابتدا ضعیف و شل هستند و بعد از چند روز به تدریج سفت می شوند و حرکت دادن آن ها به سختی صورت می گیرد.

اگر سفتی عضلات به موقع با فیزیوتراپی درمان نشود ممکن است شدت آن به حدی برسد که اصلا نتوان آن ها را حرکت داد.

در این وضعیت، عضلات به شکل منقبض باقی می مانند و مفاصل نمی توانند به حالت عادی برگردند.

• عدم تعادل
• تهوع و سردرد و…

مراقبت و توانبخشی بیماران مبتلا به سکته مغزی:

توانبخشی، موجب می شود بیمارانی که در اثر سکته مغزی دچار ناتوانی جسمی و روانی شده اند به زندگی طبیعی باز گردند، مشکلات به وجود آمده را درک کنند و خود را با آن ها تطابق دهند و از ایجاد عوارض ثانویه پیشگیری به عمل آورند.

در توانبخشی همچنین باید به اعضای خانواده بیمار آموزش داد تا نقش حمایت کننده بیمار را ایفا نمایند.

تیم توانبخشی شامل پرسنل فیزیوتراپی، کاردرماني، گفتار درمانی و معمولا پزشک آموزش دیده در زمینه طب توانبخشی است.

البته در بعضی از تیم ها ممکن است روان شناس و مددکار اجتماعی هم حضور داشته باشند زیرا حداقل یک سوم از بیماران پس از سکته مغزی دچار افسردگی می شوند.

در اکثر بیماران مبتلا به سکته مغزی، فیزیوتراپی و کاردرمانی زیربنای اصلی توانبخشی را تشکیل می دهند.

توانبخشی سکته مغزی باید هرچه زودتر آغاز شود و ممکن است از چند روز تا چندین ماه ادامه یابد.

قسمت اعظم بازگشت کارکرد عضو در چند روز یا چند هفته اول صورت می گیرد و سپس سرعت بهبود کاهش می یابد.

چه مدت فیزیوتراپی پس از سکته مغزی نیاز است؟

این که بیمار چه مدت به فیزیوتراپی نیاز دارد بستگی به مهارت های از دست رفته در اثر سکته و شدت عوارض مربوط به آن دارد.

سرعت بهبودی برای بعضی از بیماران سریع است اما اغلب افراد برای مدت طولانی به فیزیوتراپی نیاز دارند.

عوامل موثر در بهبودی حاصل از سکته مغزی:

به طور کلی توانبخشی موفقیت آمیز سکته مغزی به فاکتور های زیر بستگی دارد:

• فاکتور های اجتماعی: مانند حمایت و تشویق خانواده و دوستان
• فاکتور های عاطفی: مانند امیدواری و انگیزه بیمار برای انجام مرتب تمرینات توانبخشی
• فاکتور های درمانی: مانند شروع به موقع توانبخشی زیرا توانبخشی هر چه زودتر آغاز شود، تأثیرات آن بیشتر است.

برنامه بازتوانی و فیزیوتراپی شامل چه کارهایی است؟

• تمرین های مربوط به مهارت های حرکتی:

هدف این دسته از تمرینات بهبود هماهنگی و قدرت عضلات و حفظ تعادل بدن است.

یکی از این تمرینات، استفاده از تردمیل در حضور فیزیوتراپیست برای اصلاح اشکالات بیمار در راه رفتن جهت بهبود راه رفتن بیمار است.

• درمان های دارای محدودیت:

از آنجایی که در سکته معمولاً فقط نیمی از بدن دچار آسیب می شود، اندام های سمت سالم بیمار (مثل دست) را محدود می کنند.
این مدت بیمار تلاش می کند کار هایش را با دست آسیب دیده انجام دهد.

مزیت این کار این است که دست آسیب دیده پیام های حسی و حرکتی دریافت می کند که به بهبود دست کمک می کند.

• تمرینات دامنه حرکتی:

هدف این تمرینات کاهش سفتی عضلات و بهبود دامنه حرکتی مفاصل است.

• طب سوزنی:

این روش برای درمان عوارضی مانند فلج، مشکل در بلع و گفتار به کار می رود.

بهتر است طب سوزنی حداقل 2 هفته بعد از سکته مغزی شروع شود.

در بعضی موارد سکته مغزی با خونریزی به علت لخته شدن یا انسداد رگ خونی همراه است و از آنجایی که طب سوزنی رگ ها را برای جریان بهتر خون باز می کند پس طب سوزنی بلافاصله پس از سکته مغزی می تواند شدت آسیب را بیشتر کند.

به همین علت، طب سوزنی با کمی وقفه پس از بروز سکته مغزی شروع می شود.

گاهی اوقات بیمار ممکن است حس کند که روند بهبودش متوقف یا کند شده است.

فیزیوتراپیست به طور منظم روند بهبود بیمار را ارزیابی می کند.

از تست های استاندارد برای بررسی پپیشرفت وی استفاده می کند.

این کار نشان می دهد که بیمار همچنان در حال پیشرفت است و نشان می دهد که سرعت پیشرفت بیمار چقدر است.

معمولاً چند ماه پس ازسکته سرعت بهبودی کاهش می یابد اما با داشتن یک برنامه توانبخشی مناسب روند بهبود بیمار متوقف نمی شود.

مشاوره و راهنمایی

 با تیمی از متخصصان ویژه در زمینه بیومکانیک، متعهد هستیم که به ورزشکاران، مربیان و علاقه مندان به ورزش در درک و بهبود عملکرد ورزشی انها از طریق لنز تحلیلی علمی کمک کنیم.

    فرم درخواست مشاوره رایگان

شماره تلفن همراه

شماره تلفن شما

شماره وازد شده صحیح نمی باشد.

تکممیل این فید الزامی می باشد.

ثبت ارسال