پارکینسون

پارکینسون و نقش فیزیوتراپی در بهبود آن

بیماری پارکینسون چیست؟

بیماری پارکینسون برای اولین بار در سال1817 توسط دانشمندی به نام جیمز پارکینسون کشف شد و به همین علت این بیماری پارکینسون نام گذاری شد.

بیماری پارکینسون به علت تحلیل سلول های عصبی حاوی رنگدانه در مغز ایجاد می شود.

این بیماری معمولاً در دهه پنجم یا ششم زندگی شروع می شود و ممکن است ماه ها یا سال ها بدون تغییر در همان وضعیت اولیه باقی بماند.

تاوقتی که دوباره پیشرفت کند معمولا افراد مبتلا به پارکینسون امید به زندگی ای شبیه افراد سالم دارند.

در مراحل پیشرفت بیماری پارکینسون به طور شایع همه اندام ها دچار لرزش،کندی و سفتی عضلات می شوند.

تکلم بیمار نامفهوم و آهسته می شود و کلمات را به طور کشیده بیان می کند و بالا تنه،دست ها و پاها به حالت خمیده در می آیند.

چه کسانی دچار بیماری پارکینسون می شوند؟

طبق آمار شیوع بیماری پارکینسون با افزایش سن بیشتر می شود.

یک تا 2 درصد افراد بالای 65 سال و 3 درصد افراد بالای 80 سال دچار بیماری پارکینسون می شوند.

دربسیاری از افراد مسن مبتلا به بیماری پارکینسون علائم بیماری پارکینسون آن قدر خفیف هستند که ناشناخته باقی می مانند.

مردان و زنان به طور مساوی به این بیماری مبتلا می شوند.فقط درموارد نادر بیماری پارکینسون به شکل ارثی منتقل می شود.

ارتباط سن و وراثت در بروز بیماری پارکینسون:

تا 10 درصد موارد،در بستگان نزدیک فرد مبتلا این بیماری مشاهده می شود اما تحقیقات انجام شده بر روی دوقلو های یکسان نشان می دهدکه وراثت نقش چندانی در ایجاد این بیماری ندارد.

یک توضیح ممکن برای اینکه چرا در برخی خانواده ها بیماری پارکینسون شایع تر است این است که افراد این خانواده ها تحت تاثیر گونه ای سم محیطی مشترک قرار گرفته اند ویا از نظر ژنتیکی مستعد تر هستند و یا نسبت به نوعی سم خاص حساس تر هستند.

مشاوره و راهنمایی

با تیمی از متخصصان ویژه در زمینه بیومکانیک، متعهد هستیم که به ورزشکاران، مربیان و علاقه مندان به ورزش در درک و بهبود عملکرد ورزشی انها از طریق لنز تحلیلی علمی کمک کنیم.

فرم درخواست مشاوره رایگان

مراحل مختلف بیماری پارکینسون:

در یکی از تقسیم بندی ها این بیماری به 5مرحله تقسیم بندی می شود:

مرحله 1: فقط یک سمت بدن درگیر بیماری است.

مرحله 2: هر دو طرف بدن دچار بیماری شده اند.

مرحله 3: بیماری در هر دو طرف بدن همراه با اختلالات در برخی حرکات غیر ارادی بدن و عدم تعادل بدن

مرحله 4: علائم کامل بیماری همراه با محدودیت شدید بدنی

مرحله 5: بستری شدن در رختخواب و یا وابستگی به صندلی چرخدار

روند و سیر بیماری پارکینسون چگونه است؟

بیماری پارکینسون معمولا به کندی پیشرفت می کند.

بدتر شدن ناگهانی بیماری به ندرت اتفاق می افتد که علت آن اختلال و یا بیماری دیگر و یا استفاده اشتباه از دارو ها است.

بر اساس تجربیات به دست آمده،در 10 تا 20 درصد افراد علائم پارکینسون به مدت 5 تا 10 سال و بعضی اوقات حتی طولانی تر بدون تغییر باقی می ماند.
محدودیت های حرکتی و ناتوانی ها خفیف بوده و در طول این مدت هم تشدید نمی شوند.

یکی دیگر از فاکتور ها در تعیین روند بیماری کیفیت درمان است.

در سال های اولیه بیماری،درمان تاثیرات بیشتری بر بیماری دارد.

تشخیص بیماری پارکینسون:

بیماری پارکینسون از طریق علائم ظاهری به ویژه محدودیت هایی که در هنگام معاینات پزشکی ملاحظه می شود تشخیص داده می شود.
معمولا به تست های آزمایشگاهی و معاینات رادیولوژیک نیازی نیست.

روش های خاص معاینه از جمله CT-SCAN (سی تی اسکن) و MRI (ام آر آی) کمک چندانی نمی کنند زیرا جواب این گونه معاینات بیشتر وقت ها در بیمار مبتلا به بیماری پارکینسون چیزی نشان نمی دهد.

علائم بیماری پارکینسون:

لرزش:

لرزش دست ها از اولین علایم بیماری پارکینسون است.

این لرزش ها را می توان هنگامی که دست ها در حالت استراحت قرار دارند مشاهده کرد.

این لرزش با فرکانس حدود 5 دفعه در ثانیه است و معمولا زمانی که بیمار خواب است این لرزش ها قطع می شوند.

سفتی عضلات:

منظور از سفتی عضلات نوعی انقباض دائم در قسمت هایی از بدن (اندام ها به ویژه دست ها) بیمار است.

این قسمت های بدن ممکن است شفت،بی حرکت و محکم مثل عضوی فلج احساس شوند.

کندی حرکات:

بیمار مبتلا به پارکینسون دچار کند شدن سرعت شروع حرکات و کند شدن حرکت در هنگام لرزش می شود.

به همین علت دست خط بیمار مبتلا به پارکینسون به مرور کوچک تر شده که به آن میکروگرافی می گویند و همچنین هنگام نوشتن با لرزش می نویسند.

اختلالات وضعیتی بدن:

منظور از اختلالات وضعیتی بدن،حالت خمیده بدن است که در مراحل پیشرفته بیماری پارکینسون ظاهر می شود.

دست ها چسبیده به بدن و آرنچ ها و مچ دست ها کمی خمیده می شوند.

علاوه بر دست ها،پا ها هم در قسمت مفصل ران و زانو ها ممکن است به طور خفیف خمیده باشند.

اختلال در تعادل بدن:

به علت حالت خمیده بدن بیماران مبتلا به پارکینسون مرکز ثقل آن ها به طور نامناسب جا به جامی شود و احتمال زمین خوردن بیمار وجود دارد.

در بعضی موارد راه رفتن بیماران ممکن است تبدیل به دویدن شود که به آن FESTINATION (فستیناسیون) گفته می شود،فستیناسیون از ریشه لاتین کلمه فستینار به معنی ((عجله)) گرفته شده است.

بعلاوه اگر فرد مبتلا به پارکینسون را کسی از عقب به آرامی هل دهد،به طور غیر ارادی و بدون کنترل شروع به دویدن به جلو می کند و یا به طرف عقب می لغزد و ممکن است بیفتد.

بعضی از بیماران هنگام راه رفتن ناگهان در یک جا متوقف می شوند مثل اینکه به زمین چسبیده اند و نمی توانند حرکت کنند.

در چنین مواقعی به بیماران پیشنهاد می شود روی یک نقطه ثابت و مشخص در جلو متمرکز شده و با پایی که جلوتر قرار گرفته قدمی به سوی آن نقطه بردارند.این روش کمک میکند تا بیمار به راه رفتن ادامه دهد.

حالات و حرکات صورت و تکلم:

چهره بیماران مبتلا به پارکینسون بیشتر وقت ها بی تفاوت به نظر می آید و نگاهشان کمی حالت خیره دارد.

بعضی اوقات در مراحل پیشرفته بیمار آبریزش از دهان دارد البته این امر به علت افزایش تولید بزاق نیست بلکه به این دلیل است که حرکات بلع کمتر شده اند.

صدای این بیماران آرام است و گاهی هم صدایشان می گیرد و کلمات نامفهوم،در هم و نامشخص بیان می شوند.

اختلال در عملکرد مثانه و دستگاه گوارش:

به طور تقریبی همه افراد مبتلا به پارکینسون از یبوست رنج می برند.

علت آن هم کندی حرکات و فعالیت های روده است.

انقباضات موثر عضلات مثانه هم کمتر می شود به همین سبب فرد زود به زود و به طور ناگهانی احساس دفع ادرار می کند به طوری که اغلب اوقات به سختی می تواند ادرارش را نگه دارد.

در بیماران مبتلا به پارکنیسون تخلیه مثانه اغلب به طور کامل انجام نمی شود،به همین علت ادرار کردن طولانی تر می شود.

در مردان مسن که بزرگی غده پروستات هم به علت کهولت سن وجود دارد،ضعیف شدن جریان ادرار و احساس ادرار شبانه هم به این مشکلات افزوده می شود.

درصورت بروز این مشکلات بیمار بهتر است با متخصص مغز و اعصاب(نورولوژیست) و یا متخصص کلیه و مجاری ادراری(اورولوژیست) مشورت کند.

مشکلات بلع:

بعضی اوقات در افراد مبتلا به پارکینسون مشکلات بلع هم ظاهر می شود.

البته این مشکلات می توانند در اثر بیماری های دیگری غیر از پارکینسون به وجود بیایند که پزشک از طریق آزمایشات ویژه آن ها را بررسی می کند.

علائم و اختلالاتی که پیش تر درباره آن ها توضیح داده شد پس از گذشت سال ها و در مراحل پیشرفته بیماری ظاهر می شوند.

بسیاری از مبتلایان تا سال ها می توانند به طور طبیعی راه بروند،راحت صحبت کنند و به فعالیت ها و سرگرمی های مورد علاقه شان بپردازند.

نحوه تشخیص بیماری پارکینسون:

هیچ روش تشخیص تخصصی ای برای تایید و یا رد بیماری پارکینسون وجود ندارد.

نتایج آزمایشات خون،نوار مغزی (EEG)،سی تی اسکن و یا ام آر آی در بیشتر موارد طبیعی هستند اما از انجایی که ممکن است بیماری پارکینسون با بیماری های دیگری اشتباه گرفته شود که سیر این بیماری ها و روش درمان آن ها متفاوت است،بهتر است تشخیص احتمالی توسط پزشک متخصص مغز و اعصاب تایید شود.
تشخیص پارکینسون بیشتر بر اساس شرح حال بیمار و علائم وی صورت می گیرد.

تغییر دست خط،کشیدن یک پا روی زمین بدون آنکه بیمار دچار ناراحتی مفاصل پا باشد و شکایت به خاطر افزایش ناتوانی برای انجام کار ها از نشانه های واضح برای تشخیص بیماری پارکینسون هستند،سپس میزان پیشرفت و نوع بیماری بر اساس معینات بدنی مشخص می شود.

شدت و درجه ناتوانی هم بر اساس سوال هایی در مورد فعالیت هایی که هنوز برای بیمار امکان پذیرند و یا فعالیت هایی که بیمار دیگر قادر به انجام ان ها نیست به دست می آید.

علائم بیماری پارکینسون تنها مختص به این بیماری نیست به همین علت بعضی اوقات بیماران مبتلا به پارکینسون ممکن است احساس کنند به بیماری دیگری مبتلا هستند که در ادامه متن به آن ها می پردازیم:

مولتیپل اسکلروزیس (بیماری M.S) و سکته مغزی:

گاهی افرادی که بیماری پارکینسون در آن ها دیرتر تشخیص داده می شود این دلهره را دارند که شاید مبتلا به M.S و یا نوعی سکته مغزی باشند.

در درجه اول بیماری ام اس در افراد جوان تر ظاهر می شود و علائمش با علائم پارکینسون متفاوت است.

سکته های مغزی متعدد که پشت سر هم اتفاق افتاده و هر دو طرف بدن را درگیر کرده اند،ممکن است بعضی اوقات از نظر بالینی شبیه پارکینسون ظاهر شوند.

با این حال در این موارد هم پزشک متخصص مغز و اعصاب می تواند به سرعت تشخیص صحیح را بدهد.

با این که امکان بروز همزمان سکته مغزی و بیماری پارکینسون وجود دارد اما ثابت شده است که سکته مغزی نمی تواند علت ایجاد بیماری پارکینسون باشد.

آلزایمر:

فرد مسن و یا بیماری که در مراحل پیشرفته پارکینسون به سر می برد،ممکن است گاهی اوقات دچار فراموشی و یا سردرگمی و گیجی شود.
ممکن است فرد وحشت کند و به زوال عقل و آلزامیر مشکوک شود.

افراد مبتلا به آلزایمر و یا زوال عقل علائمی مانند فراموشی و قدرت قضاوت محدود شده از خود نشان می دهند در حالی که در بیماری پارکینسون علائم اولیه بیشتر در حد علائم بدنی است.

اگرچه بعضی از علائم آلزایمر و بیماری پارکینسون به هم شباهت دارند اما متخصص مغز و اعصاب می تواند با انجام معاینات بدنی که گاهی همراه با جرقه نگاری (سینتی گرافی) مغز برخی آزمایشات دیگر است،این دو بیماری را از هم تشخیص دهد.

چه نوع تمرینات و ورزش هایی برای افراد مبتلا به بیماری پارکینسون مناسب است؟

تمرینات مبتنی بر هوازی و یادگیری می توانند موجب محافظت نورون ها در مبتلایان به بیماری پارکینسون شود.

ورزش ها و تمریناتی که قلب و ریه ها را به چالش بکشند،موجب حرکات متقارن و نرمال ریتیمی شوند بهترین نوع تمرینات هستند مانند:

رقص
کلاس یوگا
پیاده روی
پینگ پونگ و تنیس
شنا
پیاده روی بر روی تردمیل در سرعت ها و شیب های مختلف و…

فیزیوتراپی و پارکینسون:

فیزیوتراپی و درمان های حرکتی علاوه بر این که مشکلات خاصی را برطرف می کنند در عین حال از نظر روحی به فرد این احساس را می دهند که به طور فعال در درمان خود تاثیرگذار است و به همین سبب باعث تقویت روحیه اش می شوند.

انگیزه،شخصیت و دیدگاه فرد مبتلا و درمان کننده تاثیرات بسزایی روی نتیجه درمان دارد.

هر چه درمان زود تر اغاز شود به همان نسبت هم برای بیمار نتایج بهتری دارد.

در مراحل پیشرفته انگیزه اغلب کم است،قدرت حافظه و تمرکز حواس کمتر بوده و به همین سبب همکاری موثر در این زمینه بیشتر وقت ها به سختی امکان پذیر است.

توانبخشی و فیزیوتراپی فقط زمانی به بیماران پیشنهاد می شود که بیمار در مرحله 2 تا 4 باشد.

اگر بیمار در مرحله 5 باشد ابتدا باید علائم وی را به کمک دارو درمانی و تحریک مغزی کاهش داد و سپس فیزیوتراپی را شروع کرد.

در فیزیوتراپی بیماری پارکینسون هدف درمان اصلاح نحوه راه رفتن،بهبود تعادل،تقویت عضلات به صورت گروهی است.

فیزیوتراپی چه روش هایی را برای بهبود بیماری پارکینسون به کار می گیرد؟

ورزش درمانی
پیاده روی
تحریک مغناطیسی مغز (TMS)

در ادامه به توضیح روش های فوق می پردازیم:

ورزش درمانی:

در این روش فیزیوتراپ با توجه به علائم،تناسب بدن بیمار و وضعیت سلامت عمومی وی برنامه منحصر به فرد بیمار را طراحی می کند.

ورزش درمانی معمولا شامل حرکات کششی ای می شود که دست ها و پاها را در دامنه حرکتی تحت کشش قرار می دهد.

برخی از حرکات ورزش درمانی:

کشش همسترینگ:

این تمرین به حفظ طول عضلات پشت پا یا عضلات همسترینگ کمک می کند.

برای انجام این حرکت بیمار باید صاف روی لبه صندلی بنشیند،یک پاشنه را روی زمین گذاشته و زانو را صاف نگه دارد،سپس بیمار باید سعی کند از کمر خم شود و دست را تاجایی که می تواند به پنجه نزدیک کند،30ثانیه در این حالت بماند سپس به آهستگی به حالت اولیه برگردد و در انتها این تمرین را برای پای دیگر انجام دهد.

این تمرین باید حداقل 2 بار در روز،هر بار به مدت 5 مرتبه برای هر پا انجام شود.

کشش پروانه:

کشش پروانه با فعال کردن عضلات فوقانی پشت بدن بیمار به حفظ حالت اندامی مناسب و کشش جلوی مفصل شانه کمک می کند.

برای انجام این حرکت بیمار باید صاف روی صندلی نشسته و هر دو دست را پشت سرش بگذارد سپس آرنج ها را تا جایی که می تواند عقبرده و 10ثانیه در آن حالت بماند.
این حرکت باید حداقل 2 بار در روز و هر بار 5 مرتبه انجام شود.

تمرین بالا بردن بازو ها در حالت ایستاده:

این تمرین باعث بهبود انعطاف پذیری مفاصل شانه می شود.

برای انجام این حرکت بیمار باید بایستد و پاها را به اندازه عرض شانه باز کند و روی نوک پنجه قرار دهد سپس هر دو دست را تاجایی که می تواند بالا ببرد.در انتها 10 ثانیه در این حالت بماند و سپس دست ها را به آرامی پایین بیاورد.

تمرین بالا بردن بازو ها در حالت ایستاده باید 2 بار در روز و هر بار 15 مرتبه انجام شود.

پیاده روی:

برای اصلاح راه رفتن بیمار باید تمرینات راه رفتن را انجام دهد.

برای مثال بیمار راه می رود و در حین راه رفتن نباید به پا ها نگاه کرده و باید دستورات فیزیوتراپ را اجرا کند؛دستوراتی مانند خم کردن زانو،بلند کردن پا ها،گذاشتن پاشنه روی زمین و تلاش برای صاف ایستادن.پیشنهاد می شود بیماران مبتلا به پارکینسون روزانه حداقل 30 دقیقه در فضای باز پیاده روی کنند.

آب درمانی:

ورزش های آبی ای مانند راه رفتن در آب،یوگا و ایروبیک در آب مفاصل را نرم کرده و ویژگی خوبی که دارند این است که کمتر از ورزش کردن روی زمین نیاز به تعادل دارند.

هنگام راه رفتن در آب سر،بازو ها و پا ها حین شنا کردن عمل های مختلفی انجام می دهند به همین علت باعث افزایش هماهنگی میان اندام های بدن بیمار می شوند.

مقاومت آب تلاش بیمار برای حرکت دادن بدن را تقویت می کند و از طرف دیگر نیروی شناوری آب از زمین خوردن بیمار جلوگیری می کند.

این گونه تمرینات آبی تمرینات مناسبی برای بیمارن مبتلا به پارکینسون است به ویژه آن دسته از بیماران که در گذشته از شنا لذت می بردند.

تحریک مغناطیسی مغز:

بر اساس بسیاری از پژوهش های بالینی،بهره گیری از این روش باعث بهبودی چشمگیر در برخی از توانایی ها و علائم بیماران مبتلا به پارکینسون مانند راه رفتن،عدم تعادل،کاهش چابکی،سفتی و آهستگی حرکت می شود.

این درمان معمولا 5 روز در هفته به مدت 2 تا 4 هفته انجام می شود.

هرجلسه در مجموع حدود یک ساعت زمان می برد که 30 الی 45 دقیقه آن به فرایند تحریک اختصاص دارد.

پایان

منابع:
جان پیرس، پارکینسون، انتشارات پیدایش، 1393

مقالات آموزشی