سرگیجه به احساس دوران سر، گیجی یا عدم تعادل گفته می‌شود. سرگیجه بر اندام‌های حسی، به ویژه چشم و گوش اثر می‌گذارد و به همین دلیل گاهی اوقات باعث غش کردن می‌شود. سرگیجه نه یک بیماری، بلکه علامت ابتلا به اختلالات مختلف است.
ورتیگو و عدم تعادل می‌تواند باعث احساس سرگیجه شود، البته این دو اختلال با علائم متفاوتی توصیف می‌شود. احساس چرخش ویژگی اصلی ورتیگو است و بیمار احساس می‌کند که اتاق دور سرش می‌چرخد. ورتیگو شبیه به بیماری حرکت یا ماشین گرفتگی یا متمایل شدن به یک سمت است. عدم تعادل یا از دست دادن تعادل است. سرگیجه واقعی همان احساس دوران سر است و بیمار احساس می‌کند که هر لحظه ممکن است غش کند.
سرگیجه عارضه شایعی است و علت اصلی آن معمولاً جدی نیست. اگر هر از گاه دچار سرگیجه می‌شوید، دلیلی برای نگرانی وجود ندارد. اما اگر بدون هیچ علت مشخصی دچار حملات مکرر سرگیجه می‌شوید یا سرگیجه مزمن و طولانی مدت دارید، بهتر است فوراً به پزشک مراجعه کنید.
علل سرگیجه
میگرن، مصرف دارو و مشروبات الکلی از جمله علل شایع سرگیجه محسوب می‌شود. همچنین وجود مشکل در گوش درونی، یعنی بخشی که تعادل در آن تنظیم می‌شود، نیز می‌تواند باعث سرگیجه شود.
سرگیجه غالباً پیامد ورتیگو است. ورتیگوی وضعیتی خوش‌خیم (BPV) شایع‌ترین علت ورتیگو و سرگیجه ناشی از ورتیگو است. افراد مبتلا به ورتیگوی وضعیتی خوش‌خیم وقتی موقعیت‌شان را به سرعت تغییر می‌دهند، مثلاً از حالت خوابیده ناگهان به حالت نشسته تغییر وضعیت می‌دهند، دچار سرگیجه کوتاه مدت می‌شوند.
ابتلا به بیماری منیر نیز می‌تواند علت سرگیجه و ورتیگو باشد. بیماری منیر باعث جمع شدن مایع در گوش می‌شود و در نیتجه علائمی مانند گرفتگی گوش، کاهش شنوایی و تینیتوس یا زنگ زدن گوش بروز می‌یابد. نوروم آکوستیک نیز یکی از دلایل احتمالی سرگیجه و ورتیگو محسوب می‌شود؛ نوروم آکوستیک توموری غیرسرطانی است که روی عصب متصل کننده گوش داخلی به مغز تشکیل می‌شود.
دیگر علل احتمالی سرگیجه به شرح زیر است:
- افت ناگهانی فشار خون
- بیماری عضله قلب
- کاهش حجم خون
- اختلالات اضطراب
- آنمی (کمبود آهن)
- هیپوگلیسمی (افت قند خون)
- عفونت گوش
- کم‌آبی بدن
- حمله قلبی
- ورزش سنگین
- بیماری حرکت
سرگیجه در موارد نادر پیامد ابتلا به ام اس، سکته مغزی، تومور بدخیم یا یکی دیگر از اختلالات مغزی است.
Block "moshvereh" not found
علائم سرگیجه
بیماران دچار سرگیجه احساسات مختلفی را تجربه می‌کنند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس دوران سر یا غش کردن
- احساس کاذب چرخش
- ناپایداری
- از دست دادن تعادل
- احساس شناور بودن یا شنا کردن
سرگیجه گاهی اوقات با حالت تهوع، استفراغ یا غش کردن همراه است. در صورت استمرار این علائم به سرعت به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید.
چه زمانی برای درمان سرگیجه به پزشک مراجعه کنیم
در صورت بروز حملات مکرر سرگیجه باید به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر دچار سرگیجه ناگهانی همراه با علائم زیر شدید، به سرعت باید با پزشک تماس بگیرید:
- آسیب دیدن سر
- سردرد
- گردن درد
- تب بالا
- تاری دید
- کاهش شنوایی
- به سختی حرف زدن
- بی‌حسی یا گزگز
- افتادگی چشم یا دهان
- بیهوش شدن
- احساس درد در قفسه سینه
- استفراغ مکرر
علائم فوق می‌تواند نشان دهنده ابتلا به مشکلی جدی باشد، بنابراین در صورت بروز علائم زیر در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص علت سرگیجه
پزشک معاینه بالینی را برای تشخیص دادن علت سرگیجه و علائم دیگر انجام می‌دهد و سوالاتی را درباره سرگیجه از بیمار می‌پرسد:
- زمان شروع سرگیجه
- سرگیجه در چه حالتی شروع می‌شود
- شدت علائم
- دیگر علائم همراه با سرگیجه
همچنین پزشک چشم‌ها و گوش‌ها را معاینه می‌کند، معاینه بالینی عصبی و آزمون‌های تعادل را انجام می‌دهد و حالت اندامی بیمار را بررسی می‌کند. آزمایش‌های تصویربرداری مانند سی تی اسکن یا MRI برای تایید تشخیص اولیه انجام می‌شود.
گاهی اوقات هیچ علتی برای سرگیجه تشخیص داده نمی‌شود.
درمان‌های سرگیجه
مصرف بعضی غذاها و مواد مغذی می‌تواند علائم سرگیجه را کاهش دهد.
آب
کم‌آبی بدن یکی از علل شایع سرگیجه است. اگر هنگام سرگیجه غالباً احساس خستگی و تشنگی می‌کنید و کمتر از همیشه ادرار می‌کنید، سعی کنید آب بیشتری بنوشید و مایعات مورد نیاز بدن را تأمین کنید.
زنجبیل
زنجبیل علائم سرگیجه و بیماری حرکت را از بین می‌برد. همچنین مصرف زنجبیل برای درمان حالت تهوع بانوان باردار نیز توصیه می‌شود.
زنجبیل را به شکل‌های گوناگون می‌توانید مصرف کنید. می‌توانید زنجبیل را به صورت تازه میل کنید، پودر زنجبیل را به غذا اضافه کنید، دمنوش زنجبیل بنوشید یا مکمل زنجبیل مصرف کنید.
در هر حال همواره پیش از مصرف هر نوع مکملی، حتی مکمل‌های طبیعی باید با پزشک مشورت کنید، چون ممکن است مکمل با داروهای دیگری که مصرف می‌کنید، اختلال ایجاد کند یا موجب تشدید عارضه‌های فعلی شود.
ویتامین ث
به نقل از انجمن بیماری منیر، مصرف ویتامین ث ورتیگوی ناشی از بیماری منیر را کاهش می‌دهد. مواد غذایی زیر سرشار از ویتامین ث است:
- پرتقال
- گریپ فروت
- توت فرنگی
- فلفل دلمه‌ای
ویتامین E
ویتامین E به حفظ خاصیت کشسانی رگ‌ها کمک می‌کند و از بروز مشکلات گردش خون جلوگیری می‌کند. از جمله منابع غنی از ویتامین E می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- جوانه گندم
- دانه‌ها
- آجیل
- کیوی
- اسفناج
ویتامین D
ویتامین D به بهبود وضعیت بیمار پس از حملات ورتیگوی وضعیتی خوش‌خیم کمک می‌کند.
آهن
اگر پزشک احتمال بدهد که سرگیجه ناشی از کمبود آهن است، مصرف آهن بیشتر را توصیه می‌کند. آهن در مواد غذایی زیر به وفور یافت می‌شود:
- گوشت قرمز
- ماکیان
- لوبیا
- سبزیجات با برگ سبز تیره
درمان دارویی سرگیجه
درمان دارویی سرگیجه غالباً با هدف درمان عارضه زمینه‌ای دامن زننده به سرگیجه انجام می‌شود. برای مثال اگر بیمار دچار میگرن همراه با سرگیجه و ورتیگو می‌شود، غالباً داروهای پیشگیری از میگرن تجویز می‌شود. داروهای ضد اضطراب نیز برای کم کردن شدت حملات اضطراب ایجاد کننده سرگیجه توصیه می‌شود.
داروهای زیر نیز برای درمان سرگیجه تجویز می‌شود:
- داروهای مدر یا قرص آب: مصرف داروهای مدر برای درمان عارضه‌هایی مانند بیماری منیر توصیه می‌شود که باعث جمع شدن مایع در گوش داخلی می‌شود.
- آنتی هیستامین‌ها یا آنتی کولینرژیک‌ها: این دو دسته دارو تنها داروهای تجویزی هستند که صرفاً برای از بین بردن سرگیجه، نه درمان بیماری اصلی مولد سرگیجه تجویز می‌شوند.
- آنتی هیستامین‌های بدون نسخه: گونه‌های غیرخواب‌آور اثر کمتری بر درمان سرگیجه دارد.
ورزش و تغییر سبک زندگی
وقتی احساس کردید که سرگیجه‌تان دارد شروع می‌شود، هر چقدر زودتر دراز بکشید، بهتر است. اگر احساس ورتیگوی شدید کردید، چشمان‌تان را هنگام دراز کشیدن ببندید. اگر احساس کردید بدن‌تان داغ است، یک نوشیدنی خنک بنوشید و به محلی بروید که سایه است و تهویه مناسبی دارد.
مانور اپلی
مانور اپلی تمرین ساده‌ای است که برای درمان سرگیجه، به ویژه سرگیجه ناشی از ورتیگوی وضعیتی خوش‌خیم مفید است و می‌توانید آن را در خانه انجام بدهید. مانور اپلی به گونه‌ای طراحی شده است که کریستال‌ها را از مجاری گوش جدا کند و سرگیجه را کاهش دهد.
مانور اپلی طبق مراحل زیر انجام می‌شود:
- روی تخت بنشینید و سرتان را تا نیمه به راست بچرخانید.
- همان‌طور که سرتان را چرخانده‌اید، به پشت دراز بکشید. بالش فقط باید زیر شانه‌ها باشد و سرتان آویزان باشد.
- 30 ثانیه در این وضعیت بمانید.
- سرتان را بدون بالا آوردن تا نیمه به چپ بچرخانید. 30 ثانیه دیگر در این وضعیت بمانید.
- همان‌طور که سرتان را چرخانده‌اید، به سمت چپ بچرخید و 30 ثانیه روی پهلوی چپ بخوابید.
- از همین حالت بلند شوید و بنشینید.
خودآگاهی
اگر مستعد سرگیجه هستید، حتماً موضوع را به پزشک اطلاع بدهید. این اطلاعات کمک می‌کند که درمان بهتر انجام بشود.
اگر نسبت به احتمال زمین خوردن یا از دست دادن تعادل خود آگاه‌تر باشید، خود را برای پیشگیری از آسیب‌دیدگی آماده‌تر می‌کنید. اگر محرک‌های سرگیجه را شناسایی کنید، می‌توانید از مواجهه با این محرک‌ها جلوگیری کنید.
طب سوزنی
طب سوزنی برای درمان سرگیجه مفید است. متخصص طب سوزنی سوزن‌های بسیار ظریفی را در بخش‌های خاصی از پوست فرو می‌کند. نتایج یک مطالعه کوچک نشان می‌دهد که طب سوزنی علائم سرگیجه را کاهش می‌دهد.
فیزیوتراپی
نوع خاصی از فیزیوتراپی به نام توانبخشی وستیبولار برای درمان سرگیجه مفید است. همچنین فیزیوتراپی می‌تواند تعادل را بهبود دهد.
توصیه‌های مفید برای برطرف شدن سرگیجه
اگر دچار حملات مکرر سرگیجه می‌شوید، توصیه‌های زیر را رعایت کنید:
- اگر احساس سرگیجه کردید، فوراً بنشینید یا دراز بکشید و استراحت کنید تا سرگیجه‌تان برطرف شود. به این ترتیب احتمال از دست دادن تعادل و غش کردن و آسیب‌دیدگی جدی ناشی از آن را از بین می‌برید.
- در صورت لزوم از واکر یا عصا برای حفظ پایداری و تعادل استفاده کنید.
- هنگام بالا و پایین رفتن از پله‌ها حتماً از نرده پلکان بگیرید.
- فعالیت‌هایی مانند یوگا و تای چی را که موجب بهبود تعادل می‌شود، انجام بدهید.
- از انجام دادن حرکات ناگهانی یا تغییر وضعیت‌های سریع خودداری کنید.
- اگر مکرراً بدون نشانه هشدار دچار سرگیجه می‌شوید، رانندگی نکنید یا با ماشین‌آلات سنگین کار نکنید.
- از مصرف کافئین، مشروبات الکلی و توتون خودداری کنید، چون مصرف این مواد می‌تواند محرک شروع سرگیجه باشد یا سرگیجه را شدیدتر کند.
- هر روز حداقل 8 لیوان آب بنوشید، هفت ساعت یا بیشتر بخوابید و از قرار گرفتن در موقعیت‌های تنش‌زا و پراسترس خودداری کنید.
- رژیم غذایی سالمی شامل سبزیجات، میوه و پروتئین بدون چربی داشته باشید تا دچار سرگیجه نشوید.
- اگر فکر می‌کنید که مصرف دارو علت سرگیجه است، با پزشک معالجتان درباره کاهش دوز مصرف دارو یا تغییر دارو مشورت کنید.
- اگر همراه با سرگیجه دچار حالت تهوع هم می‌شوید، داروهای بدون نسخه مانند مکلیزین (آنتی‌ورت) یا آنتی هیستامین مصرف کنید. چون این داروها باعث خواب‌آلودگی می‌شود، از مصرف آنها در زمانی که باید فعال باشید، خودداری کنید.
- اگر سرگیجه‌تان ناشی از گرمای شدید یا کم‌آبی بدن است، در مکان خنکی دراز بکشید و آب بنوشید.
اگر شدت یا تکرار شدن سرگیجه نگران‌تان می‌کند، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
مشاوره و راهنمایی
با تیمی از متخصصان ویژه در زمینه بیومکانیک، متعهد هستیم که به ورزشکاران، مربیان و علاقه مندان به ورزش در درک و بهبود عملکرد ورزشی انها از طریق لنز تحلیلی علمی کمک کنیم.
فرم درخواست مشاوره رایگان
فرم درخواست مشاوره رایگانپیشآگهی سرگیجه
اکثر موارد سرگیجه پس از درمان بیماری اصلی دامن زننده به سرگیجه خود به خود برطرف می‌شود. موارد نادری از سرگیجه نشانه ابتلا به عارضه‌ای جدی‌تر است.
سرگیجه همراه با غش کردن یا از دست دادن تعادل می‌تواند منجر به بروز عوارض شود. این حالت زمانی بسیار خطرناک می‌شود که فرد در حال رانندگی یا کار کردن با ماشین‌آلات سنگین باشد. اگر احساس کردید که حمله سرگیجه در حال شروع شدن است، احتیاط کنید. به محض احساس شروع سرگیجه رانندگی را متوقف کنید یا مکان امنی را پیدا کنید، در آنجا در وضعیت پایدار و مطمئنی قرار بگیرید و صبر کنید تا سرگیجه‌تان برطرف شود.
