اگر پزشک تشخیص داده باشد که مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان (AS) هستید یا احتمال بدهد که دچار این بیماری هستید، احتمالاً درد زیادی دارید. خوشبختانه پیشرفت‌های چشمگیری در درمان این نوع از آرتریت ستون فقرات در خلال چند دهه گذشته به دست آمده است. درمان‌های جدیدتر غالباً التهاب را کاهش می‌دهد، به کنترل بهتر علائم کمک می‌کند و حتی پیشرفت بیماری را آهسته‌تر می‌کند.
در این مقاله مطالبی را درباره بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان، دلایل ابتلا به آن و روش‌های تشخیص این بیماری می‌خوانید؛ و از همه مهم‌تر با روش‌های درمانی آشنا می‌شوید که درد بیماران مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان را کاهش و کیفیت زندگی‌شان را ارتقاء می‌دهد.
اسپوندیلیت آنکیلوزان چیست؟
اسپوندیلیت آنکیلوزان که با نام‌های بیماری ماری اشترومپل (Marie-Strumpell) یا بیماری بشترو (Bechterew) نیز شناخته می‌شود، نوعی آرتریت التهابی است که عمدتاً ستون فقرات را درگیر می‌کند. استخوان‌های ستون فقرات یا همان مهره‌ها پس از چند سال به هم جوش می‌خورد و در نتیجه ستون فقرات خشک و غیرمنعطف می‌شود.
- آنکیلوز: مفصل‌ها به هم جوش می‌خورد و ثابت و غیرمتحرک می‌شود.
- اسپوندیلیت: مفصل‌های فاست و مهره‌های ستون فقرات ملتهب می‌شود.
اسپوندیلیت آنکیلوزان غالباً در مفصل‌های ساکروایلیاک رخ می‌دهد ـ مفصل‌های ساکروایلیاک پایین ستون فقرات را به استخوان‌های لگن متصل می‌کنند. البته دیگر بخش‌های ستون فقرات نیز ممکن است درگیر اسپوندیلیت آنکیلوزان بشود و در نتیجه علائم و عوارض در دیگر نقاط بدن نیز بروز یابد.
اسپوندیلیت آنکیلوزان گاهی اوقات بر حالت اندامی نیز اثر می‌گذارد ـ برای مثال بیمار گوژپشت می‌شود. پزشکان گوژپشتی یا انحنای غیرعادی و خم شدن رو به جلوی بالای ستون فقرات را کیفوز می‌گویند.
مشاوره و راهنمایی
با تیمی از متخصصان ویژه در زمینه بیومکانیک، متعهد هستیم که به ورزشکاران، مربیان و علاقه مندان به ورزش در درک و بهبود عملکرد ورزشی انها از طریق لنز تحلیلی علمی کمک کنیم.
فرم درخواست مشاوره رایگان
فرم درخواست مشاوره رایگان
دلایل احتمالی ابتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان
التهاب در واقع راهکار سیستم ایمنی بدن برای مقابله با بیماری و آسیب‌دیدگی است. مواد شیمیایی و سلول‌های جریان خون حین بروز واکنش التهابی به سرعت برای محافظت از بافت سالم اقدام می‌کنند و آسیب‌دیدگی را ترمیم می‌کنند. این واکنش به درد، تورم و علائم دیگر دامن می‌زند.
واکنش التهابی در بیماران مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان با حالت عادی تفاوت دارد و واکنش التهابی در بخش‌های سالم بدن، از جمله ستون فقرات و مفصل‌های ساکروایلیاک رخ می‌دهد. پزشکان هنوز کاملاً از علت اسپوندیلیت آنکیلوزان اطلاع ندارند، اما به نظر می‌رسد عامل‌های زیر خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد:
- جنسیت: کارشناسان در گذشته تصور می‌کردند که آقایان نه برابر بیشتر از بانوان مستعد ابتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان هستند.
- سابقه خانوادگی: اگر والدین یا پدربزرگ و مادربزرگ‌تان به اسپوندیلیت آنکیلوزان مبتلا باشند، احتمال دچار شدن شما به این بیماری نیز بیشتر می‌شود.
- HLA-B27: آنتی‌ژن لکوسیت انسانی B27 (HLA-B27) پروتئینی است که ممکن است در خون‌تان وجود داشته باشد. این آنتی ژن در خون اکثر افراد سفیدپوست مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان و تقریباً نیمی از سیاه‌پوستان مبتلا به این بیماری یافت شده است.
علائم شایع اسپوندیلیت آنکیلوزان
علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان در هر سنی می‌تواند شروع شود، هرچند این علائم غالباً قبل از 45 سالگی بروز می‌یابد. علائم تمام بیماران یکسان نیست، اما می‌توان گفت که علائم زیر از بقیه شایع‌تر است:
- خشکی و درد مزمن: این علائم معمولاً ابتدا در کمر احساس می‌شود و گاهی اوقات باسن و مفصل‌های ران را نیز درگیر می‌کند. ناراحتی معمولاً به آهستگی، ظرف چند هفته یا چند ماه بیشتر می‌شود. علائم ممکن است محدود به یک سمت بدن یا هر دو سمت باشد یا بین دو سمت بدن در حرکت باشد.
- احساس ناراحتی در ساعات خاصی از روز: اکثر اوقات بیماران از کمردرد شبانه شکایت دارند. بسیاری از بیماران مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان صبح‌ها که از خواب بیدار می‌شوند، دچار درد و خشکی کمر می‌شوند.
- بهبود علائم در اثر حرکت کردن: یکی دیگر از علائم شاخص اسپوندیلیت آنکیلوزان این است که درد پس از حرکت کردن به مرور زمان در طول روز بهتر می‌شود و بالعکس وقتی بیمار مدتی می‌نشیند، درد و خشکی ستون فقراتش بیشتر می‌شود.
- التهاب ناحیه‌های کلیدی: بیماران مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان در ناحیه‌های مختلف بدن دچار ناراحتی می‌شوند. بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان عموماً بخش‌های زیر را درگیر می‌کند:
- مفصل‌های ساکروایلیاک
- مهره‌های پایین کمر
- مفصل شانه و مفصل ران
- انتز یا ناحیه‌های اتصال تاندون‌ها و رباط‌ها به استخوان: اسپوندیلیت آنکیلوزان عموماً انتزهای ستون فقرات و گاهی انتزهای پشت پاشنه را درگیر می‌کند.
- غضروف دور دنده‌ها و قفسه سینه
دیگر علائم درگیر کننده کل بدن
بیماران در مراحل اولیه ابتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان دچار خستگی مزمن، بی‌اشتهایی، تب خفیف و کم‌خونی خفیف می‌شوند.
تشخیص اسپوندیلیت آنکیلوزان
چون علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان به آهستگی بروز می‌یابد و ممکن است با علائم بیماری‌های دیگر اشتباه گرفته شود، غالباً سال‌ها طول می‌کشد تا اسپوندیلیت آنکیلوزان به درستی تشخیص داده شود. اما تشخیص صحیح برای برخورداری از درمان مناسب در مراحل اولیه بیماری حیاتی است. اگر فکر می‌کنید که مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان هستید، بهترین کار این است که به متخصص روماتولوژی مراجعه کنید ـ متخصص روماتولوژی در زمینه بیماری‌های عضلانی – اسکلتی و بعضی بیماری‌های خودایمنی تخصص دارد. متخصص روماتولوژی از روش‌های زیر برای تشخیص بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان استفاده می‌کند:
- معاینه بالینی: متخصص درد، ورم و حساسیت به لمس نقاط مختلف بدن، از جمله کمر، مفصل‌های ساکروایلیاک، لگن و پاشنه‌ها را برای تعیین علت اصلی بروز عوارض بررسی می‌کند. همچنین متخصص محدودیت‌های حرکتی ستون فقرات و مفاصل دیگر را ارزیابی می‌کند؛ این ارزیابی شامل چند تست ساده در مطب می‌شود و متخصص از شما می‌خواهد که حرکات خاصی را انجام بدهید.
- پرونده پزشکی: پزشک می‌خواهد که علائم و همچنین شدت، مدت زمان و محل بروز علائم را شرح بدهید. مشکلاتی مانند یووئیت (التهاب لایه میانی چشم) و بیماری التهابی روده (IBD) نیز در نظر گرفته می‌شود.
- آزمایش خون: پزشک وجود پروتئین HLA-B27 و دیگر نشانگرهای التهاب را در خون بررسی می‌کند. وجود نشانگرهای التهاب در خون می‌تواند علامت ابتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان یا عارضه‌های دیگر باشد.
- تصویربرداری: نخستین تغییراتی که در اثر ابتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان در عکس رادیوگرافی قابل مشاهده است، تغییرات مفصل‌های ساکروایلیاک است، هر چند ممکن است سال‌ها طول بکشد تا آسیب به اندازه‌ای بشود که در عکس دیده بشود. تصویربرداری روزنانس مغناطیسی (MRI) و سی تی اسکن (توموگرافی رایانه‌ای) آزمایش‌های حساس‌تری برای تشخیص اسپوندیلیت آنکیلوزان هستند که بیماری را در مراحل اولیه نشان می‌دهند، برای مثال التهاب مفصل‌ها قبل از تغییرات استخوانی مشخص می‌شود.
روش‌های درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان
راهی برای درمان قطعی اسپوندیلیت آنکیلوزان وجود ندارد، اما با بهره‌گیری از روش‌های درمانی مختلف می‌توان درد را تسکین داد، التهاب را کاهش داد، عملکرد بیمار را بهبود بخشید و سرعت پیشرفت بیماری را آهسته کرد؛ روش‌های زیر به منظور تحقق این اهداف به کار برده می‌شود:
- مصرف داروهای مسکن: مصرف داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs) مانند ایبوپروفن (ادویل، مورتین) و ناپروکسن (الیو) غالباً برای تسکین علائم دردناک اسپوندیلیت آنکیلوزان توصیه می‌شود. ضددردهایی مانند استامینوفن (تایلنول) نیز به تخفیف درد بیماران کمک می‌کند.
- داروهای ضدروماتیسمی اصلاح کننده بیماری (DMARDs): این طبقه از داروها برای کاهش التهاب و کند کردن پیشرفت گونه‌های مختلفی از بیماری‌های التهابی و یا خودایمنی مانند اسپوندیلیت آنکیلوزان تجویز می‌شود.
- داروهای بیولوژیک یا زیست داروها: زیست داروها گونه خاصی از DMARDs هستند که از سلول‌های زنده تهیه می‌شوند.
- ورزش: فیزیوتراپی و ورزش برای بیماران مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان بسیار مهم است. نرمش‌های کششی ملایم و ورزش برای برطرف کردن درد و خشکی کمر و یا گردن مفید است و کمک می‌کند حتی‌الامکان فعال بمانید. متخصص فیزیوتراپی برنامه ورزش درمانی و حرکات کششی را با توجه به شرایط‌تان تهیه می‌کند و تمرین‌هایی را برای اصلاح حالت اندامی به شما آموزش می‌دهد.
- جراحی: اکثر بیماران مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان را می‌توان بدون جراحی با موفقیت درمان کرد، با این حال جراحی در موارد خاص ضرورت می‌یابد. متخصص عمل جراحی مناسب را با توجه به عامل‌هایی همچون علائم، سن، وضعیت سلامت عمومی و موقعیت خاص بیمار توصیه می‌کند. عمل‌های جراحی زیر برای درمان بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان انجام می‌شود:
- لامینکتومی
- استئوتومی
- فیوژن ستون فقرات و جایگذاری ابزار لازم در ستون فقرات
- تعویض مفصل
جراحی اسپوندیلیت آنکیلوزان در بیمارستان انجام می‌شود و بیماران پس از عمل، بسته به نوع عمل انجام شده و وضعیت سلامتی عمومی خود، می‌توانند ظرف چند روز یا حتی چند ساعت با کمک راه بروند. پس از انجام بعضی جراحی‌ها لازم است که بیمار چند شب در بیمارستان بستری شود.
توصیه‌هایی برای بهتر شدن زندگی بیماران مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان
زندگی کردن با اسپوندیلیت آنکیلوزان دشوار است، به خصوص اگر اقدامی برای درمان آن نکنید. به مرور زمان و در پی پیشرفت بیماری ضرورت می‌یابد که فعالیت‌ها یا برنامه‌های خاصی را کنار بگذارید. ممکن است بیماری اجازه ندهد که شب‌ها خوب بخوابید. باشگاه رفتن، ورزش کردن، انجام حرکات یوگا و حضور در میادین ورزشی یا حتی پا به پای فرزندان‌تان راه رفتن به تدریج برایتان سخت‌تر می‌شود. برخی بیماران مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان دچار افسردگی یا اضطراب می‌شوند.
مشاوره و راهنمایی
با تیمی از متخصصان ویژه در زمینه بیومکانیک، متعهد هستیم که به ورزشکاران، مربیان و علاقه مندان به ورزش در درک و بهبود عملکرد ورزشی انها از طریق لنز تحلیلی علمی کمک کنیم.
فرم درخواست مشاوره رایگان
با این حال با چند راهکار ساده اما موثر می‌توانید عوارض این بیماری را بر ذهن و بدن‌تان کاهش دهید:
- سیگار و دخانیات را ترک کنید: سیگار کشیدن نه تنها یکی از عامل‌های خطر ابتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان است، بلکه بیماری را تشدید می‌کند، اثربخشی درمان را کاهش می‌دهد و ده‌ها ضرر دیگر دارد که حتماً با آن‌ها آشنا هستید. مسلماً می‌دانید که باید چکار کنید، باید سیگار را ترک کنید.
- تغذیه سالم داشته باشید: هر چند رژیم غذایی خاصی برای بیماران مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان وجود ندارد، برنامه غذایی متمرکز بر غذاهای کامل و مغذی می‌تواند به کنترل التهاب و همچنین نگه داشتن وزن در حد سالم کمک کند، عاملی که برای مدیریت بیماری بسیار مهم است. بهتر است میوه، سبزی، غلات سبوس‌دار و پروتئین‌های بدون چربی را در برنامه غذایی‌تان بگنجانید و مصرف الکل، مواد قندی، سدیم و چربی‌های اشباع را کاهش دهید. اگر به برنامه غذایی دقیق‌تر و منظم‌تری نیاز دارید، به متخصص تغذیه مراجعه کنید تا رژیم غذایی سفارشی را که متمرکز بر غذاهای سالم و محبوب‌تان باشد، برایتان تهیه کنند.
- از وسایل کمکی استفاده کنید: اگر هنگام راه رفتن به کمرتان فشار می‌آید، از عصا، واکر و کفی‌های ارتوپدی استفاده کنید. از یاد نبرید که فعالیت ملایم علائم را تسکین می‌دهد، اما بی‌تحرکی علائم را تشدید می‌کند. همچنین وسایل کمکی دیگری هستند که می‌توانید برای راحت‌تر برداشتن اشیاء، سوار شدن به خودرو و کارهای دیگر از آن‌ها استفاده کنید.
- درمان‌های خانگی ساده را امتحان کنید: سرما درمانی التهاب را کاهش می‌دهد و گرما درمانی خشکی و سفتی مفاصل را برطرف می‌کند. پک‌های سرد و گرم را می‌توانید از داروخانه‌ها تهیه کنید.
- برای سلامت روان‌تان اولویت قائل شوید: رفاه و سلامتی جسم و روان ارتباط تنگاتنگی با هم دارد. افراد مطمئنی، مانند دوستان، اعضاء خانواده یا گروه‌های پشتیبانی را پیدا کنید که بتوانید به راحتی با آنان دربارۀ بیماری‌تان صحبت کنید. راهکارهایی را برای کاهش و مدیریت استرس بیابید. اگر موقعیت‌تان غیرقابل تحمل و کلافه کننده شد، از پزشک یا متخصص سلامت روان کمک بگیرید.
- از درمان‌های مکمل با احتیاط استفاده کنید: اگرچه پژوهش‌های چندانی وجود ندارد که سودمندی و اثربخشی درمان‌های مکمل را تأیید کند، علائم برخی بیماران مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان با استفاده از روش‌هایی مانند طب سوزنی و ماساژ ملایم تسکین پیدا می‌کند. پزشک معالج‌تان کمک می‌کند تا درمان‌های ایمنی را انتخاب کنید و حتی ممکن است شما را به متخصص درمان مورد نظر معرفی کند. البته شایان ذکر است که متخصصان درمان دستی را به دلیل خطر بالای آسیب‌دیدگی به بیماران مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان توصیه نمی‌کنند.
